Το Σάββατο τα Κάψαλα στην Αγιάσο

Το Σάββατο, 1η Ιουλίου 2023, στις 7:30 μ.μ. στην Πλατεία Αγοράς Αγιάσου ο Πολιτιστικός Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου «Ο Σάτυρος» αναβιώνει τα λαογραφικά έθιμα Άγιστρο (Κάψαλα) και Κλήδονα. Η εκδήλωση αφιερώνεται στη μνήμη του Μιχάλη Κάναρου και το αναλυτικό πρόγραμμα της είναι το παρακάτω:

Στις 7 μ.μ. θα ξεκινήσει από το Καμπούδι όμιλος παραδοσιακά ντυμένων μελών του Καρναβαλικού Συλλόγου και του Αναγνωστηρίου Αγιάσου, που θα συνοδεύεται από παραδοσιακή μουσική κομπανία. Η πατινάδα θα περάσει από το Σταυρί και θα καταλήξει στην Πλατεία Αγοράς, όπου θα αναβιώσουν τα παραδοσιακά έθιμα «Άγιστρου ή Κάψαλα» (άναμμα και υπερπήδηση φωτιάς, μοίρασμα στον κόσμο τηγανόπιτας) και «Κλήδονας» (εκφώνηση επίκαιρων στίχων).

Στη συνέχεια τα Σαντούρια του Αναγνωστηρίου θα παίξουν παραδοσιακούς λεσβιακούς και μικρασιάτικους σκοπούς, για να χορέψουν τα Χορευτικά Τμήματα Ενηλίκων του Αναγνωστηρίου Αγιάσου και του Εξωραϊστικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Ιππείου «Ο Άγιος Προκόπιος». Θα ακολουθήσει πλούσιο μουσικό πρόγραμμα με ζωντανή ορχήστρα, που θα παίξει δωρεάν για τον κόσμο. 

Την ίδια μέρα θα γίνει λαχειοφόρος αγορά με πλούσια δώρα, ανάμεσα στα οποία και μια τηλεόραση smart TV 32΄ για την οικονομική ενίσχυση του «ΣΑΤΥΡΟΥ». 

Ο Σύλλογος ευχαριστεί τους χορηγούς Γιάννη Ορφανό, Café-Snack Bar KISMET, Κατερίνα Γούναρη, Ταβέρνα ΤΟ ΜΥΤΙΛΗΝΑΚΙ,  Αναψυκτήριο ΡΟΥΓΚΕΛΗ, Παραδοσιακό καφενείο ΚΑΦΕΝΤΑΡΙΑ. 

Λαογραφικά στοιχεία:

Τα λαϊκά έθιμα και οι δοξασίες που συνδέονται με τη γιορτή του Αι Γιαννιού στις 24 Ιουνίου είναι πανάρχαια και σχετίζονται με την κίνηση του ήλιου. Σε πολλά μέρη η μέρα αυτή ονομάζεται λιοτρόπι και η γιορτή τ’ Αι Γιαννιού τ’ Ηλ’τρουπιού, γιατί στο χριστιανικό εορτολόγιο τοποθετήθηκε πάνω στη θερινή τροπή του ήλιου (θερινό ηλιοστάσιο). Στις 21 προς 22 Ιουνίου ο ήλιος φτάνει στο βορειότερο σημείο της τροχιάς του, πράγμα που για τους λαούς που κατοικούμε στο βόρειο ημισφαίριο σημαίνει ότι περνά από το πλησιέστερο σε μας σημείο, γι’ αυτό και οι μέρες είναι οι μεγαλύτερες του έτους. 

Τα έθιμα της γιορτής χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Σ’ αυτά που συμβολίζουν τον ήλιο αναπαράγοντας τη μορφή του στη γη, όπως οι φωτιές του Αι Γιαννιού, τα λεγόμενα στην Αγιάσο κάψαλα ή άγιστρου που γινόταν στις 23 Ιουνίου (παραμονή των Γενεθλίων του Ιωάννου Προδρόμου του Βαπτιστού). Η λέξη άγιστρου προέρχεται απ’ τη λέξη αγιστόν που σημαίνει το εξαγνισμένο και που με τη σειρά της προέκυψε από τη λέξη άγος που θα πει μόλυσμα. Το έθιμο να ανάβουν φωτιές είναι πανευρωπαϊκό, με πολλές όμως παραλλαγές από τόπο σε τόπο. Η φωτιά έχει καθαρτικό και αποτρεπτικό περιεχόμενο, δηλαδή εξαγνίζει – καθαρίζει το σώμα και το πνεύμα και παράλληλα ξορκίζει – διώχνει το κακό.

Μια άλλη κατηγορία εθίμων είναι αυτά που αποσκοπούν στην αξιοποίηση της δύναμης του ήλιου, όπως οι διάφορες μαντικές πρακτικές, με κυρίαρχο τον κλήδονα. Τις μέρες του θερινού ηλιοστασίου η αποκαλυπτική δύναμη του ήλιου είναι τόσο ισχυρή που – σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη – γίνεται ικανή να φανερώνει ακόμα και τα μελλούμενα. Υπάρχουν κατά τόπους διάφορα είδη μαντικών πράξεων που γίνονται την παραμονή ή ανήμερα της γιορτής του Αι Γιαννιού. Το πιο γνωστό μαντικό έθιμο ωστόσο είναι ο κλήδονας. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κληδών», που σημαίνει λέξεις ή φράσεις που ακούγονται κατά τη διάρκεια μαντικών τελετών και στις οποίες αποδίδεται έπειτα προφητική σημασία. Αυτά τα τυχαία προφητικά ακούσματα με την πάροδο του χρόνου έγιναν στιχάκια που διασώζονται μέχρι σήμερα από την προφορική λαϊκή μας παράδοση (τα λεγόμενα «λόγια του κλήδονα»).