Ο ρόλος της εκπαίδευσης στις σύγχρονες κοινωνίες

Γράφει για το LesvosPost η Σουμέλα Θωίδη**

Την σημερινή εποχή η ανάπτυξη της οικονομίας, της τεχνολογίας, των κοινωνικών και πολιτικών θεμελίων έχουν μετατρέψει τις ανθρώπινες κοινωνίες σε κοινωνίες της γνώσης. Οι κοινωνίες αυτές στηρίζονται σε κάποιες ιδεατές έννοιες με κυρίαρχη αυτών την <<παγκοσμιοποίηση>>.

Η προαναφερθείσα έννοια έχει γεννηθεί μέσα το πλαίσιο της Ε.Ε. και βασίζεται στην αλληλεπίδραση των διαφόρων εθνών της Ευρώπης μεταξύ τους. Βασικά χαρακτηριστικά αυτών των κοινωνιών και οικονομιών που στηρίζονται στη γνώση είναι το κεφάλαιο, το εμπόρευμα, η εκπαίδευση, αλλά και η αβεβαιότητα, η διακινδύνευση και η ανασφάλεια. Μέσα στις κοινωνίες αυτές η εκπαίδευση είναι εκείνη που έχει τον κυρίαρχο ρόλο και καθορίζει την οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό και την πολιτική. Το σχολείο είναι ο χώρος εκείνος που γεννά τη γνώση και αποτελεί φορέα ιδεών, πεποιθήσεων και κοινωνικής κινητικότητας καθώς και το μέσο καταμερισμού της εργασίας. Με άλλα λόγια παίζει ζωτικό ρόλο στις κοινωνίες της γνώσης.

Οι σημερινές κοινωνίες χαρακτηρίζονται επίσης και ως <<μεταβιομηχανικές κοινωνίες>> αλλά και <<μετακαπιταλιστικές κοινωνίες>> και <<κοινωνίες της πληροφορίας>>. Οι νέες γνώσεις και η διάχυση των πληροφοριών από πολλούς νέους φορείς, όπως το διαδίκτυο, είναι τα θεμέλια των κοινωνιών μας.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις των κρατών, οι οποίες μάλιστα επηρεάζουν και την εσωτερική οικονομία των εθνών και οι μεταναστατευτικές ροές είναι μερικοί από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν καταλυτικά το περιεχόμενο της γνώσης. Η γνώση λοιπόν, αποτελεί το κυρίαρχο μέσω για την ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών κάνοντας απαραίτητη τη δια βίου μάθηση. Η γνώση γίνεται ο σκοπός και το σχολείο το μέσω για την απόκτηση της. Μέσω της γνώσης οι κοινωνίες αυτές αναπτύσσονται. Για αυτόν ακριβώς το λόγο το εισόδημα των ατόμων στις κοινωνίες αυτές εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητα των γνώσεων του και έτσι η γνώση γίνεται ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής με τη διάχυση του να αποτελεί το άλφα και το ωμέγα.

Ωστόσο η γνώση επηρεάζεται και από την οικονομία. Οι δυο αυτές συνιστώσες αλληλοεξαρτώνται και αλληλοεπηρεάζονται. Οι κοινωνίες περνούν από το <<φορντικό>> μοντέλο της βιομηχανικής καπιταλιστικής κοινωνίας, στο <<μετά- φορντικό>> μοντέλο της μεταβιομηχανικής κοινωνίας.

Τελικά, λογικό επόμενο είναι η γνώση και η συνακόλουθη ανάπτυξη της να φέρει αλλαγές σε όλους τους υπόλοιπους τομείς της κοινωνίας, επηρεάζοντας τελικά καθοριστικά ολόκληρη την κοινωνία. Κυριαρχεί η ανταγωνιστικότητα ανάμεσα σε όλους τους τομείς, καθώς η παραγωγή γίνεται με τεράστιες ταχύτητες φέρνοντας την ευελιξία στην διάχυση και στην ανάπτυξη της γνώσης.

Αυτός είναι και ο λεγόμενος <<Γνωστικός καπιταλισμός>> κατά τον οποίο φέρνει αλλαγές στο κεφάλαιο, την παραγωγή και τη διάχυση της εργασίας και φυσικά την επαγγελματική ανέλιξη. Στον <<γνωστικό καπιταλισμό>> βασική είναι η γνώση, η οποία κάνει ακόμα πιο περίπλοκη την κατανόηση και την κατάκτηση της κάνοντας αναγκαία την αξιοποίηση της. Τα αποτελέσματα της είναι εξίσου απαραίτητα, καθώς η άυλη πληροφορία παίζει μείζονα ρόλο. Ακόμη πραγματοποιείται ο διαχωρισμός του εξειδικευμένου και μορφωμένου εργατικού δυναμικού από το ανειδίκευτο και ο διαχωρισμός του κεφαλαίου από την εργασία. Επομένως, γίνεται κατανοητό πως οι έννοιες της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας είναι προ των πυλών και έτοιμες να εδραιωθούν στις κοινωνίες του <<γνωστικού καπιταλισμού>>. Η γνώση είναι εκείνη που ανοίγει και νέες περιοχές έρευνας.

Ας επιστρέψουμε όμως πάλι στον όρο <<παγκοσμιοποίηση>>.

Πρόκειται για μια ιδεατή έννοια η οποία βασίζεται στις σταθερές του δυναμικού περιεχομένου και του εξελικτικού χαρακτήρα. Σημαντική είναι στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης η κατανόηση της πολυπολιτισμοκότητας και των διαφορών και των κοινών σημείων όλων των εθνών και των πολιτισμών τους. Βασικές έννοιες της είναι η συνεργασία, ο σεβασμός, η κατανόηση, η σύνδεση και η αλληλεπίδραση που διαπνέει όλους τους τομείς όλων των εθνών. Μιλάμε λοιπόν για μια παγκόσμια κοινωνία που ελέγχεται σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, στη διεθνή πολιτική και στο βιωμένο χρόνο.

 

**Σουμέλα Θωίδη φοιτήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών