Δεκαπενταύγουστος σε όλη την Ελλάδα - Παραμονή της Παναγίας: Ήθη και έθιμα ανά την Ελλάδα
Με κάθε λαμπρότητα
γιορτάζεται μία από τις μεγαλύτερες εορτές της Ορθοδοξίας, η Κοίμηση της
Θεοτόκου.
Πλήθος πιστών συρρέει σε «κομβικά» σημεία ανά τη χώρα, προκειμένου σε κλίμα
κατάνυξης να εορτάσουν τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά και να συμμετάσχουν σε
διάφορα έθιμα που προέρχονται από τη βαθιά παράδοση της Ελλάδας.
Η «καρδιά» του Δεκαπενταύγουστου χτυπά στην Παναγία της Τήνου, στην Παναγία Εκατονταπυλιανή της Πάρου, στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, αλλά και σε άλλες περιοχές.
Τα ήθη και τα έθιμα ανά την Ελλάδα
Ημαθία (Καστανιά) - Παναγία Σουμελά
Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής, γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.
Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής ποντιακά συγκροτήματα από τη Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Κοζάνη (Σιάτιστα) - Παναγία Μικρόκαστρου
Στην περιοχή αυτή συναντάται το έθιμο των καβαλάρηδων που προέρχεται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κατά την οποία οι σκλαβωμένοι είχαν την ευκαιρία να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.
Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τούς επισκέπτονται Αρχές και λαός.
Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες.
Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) - Κοίμηση της Θεοτόκου
Στον Παλαιόπυργο παρατίθεται γεύμα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας όπου προηγουμένως έχει γίνει η Θεία Λειτουργία, ενώ ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γινόταν παλιά και συνεχίζεται και σήμερα.
Κατά το έθιμο, η εντολή «ντολή –ντολιά» δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους. Ο «πασάς» παίρνει το ποτήρι του με το κρασί και το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.ά.). Θα πιει τρία ποτήρια ή τρεις φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους, ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι.
Ύστερα, οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας, ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών.
Ακολουθεί γλέντι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας.
Kεφαλονιά - Παναγία η Φιδούσα
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Kάθε 15 Aυγούστου τα μικρά φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και, αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, τη χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
Κυκλάδες (Τήνος) - Παναγία της Τήνου
Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του ελληνισμού. Στο νησί, που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα, για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν' αποθέσουν τα τάματά τους.
Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια μέχρι την Εικόνα γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές. Η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940.
Κυκλάδες (Πάρος) - Παναγία Εκατονταπυλιανή
Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου, και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.
Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης. Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής (17ου αιώνα) και να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις.
Μετά την καθιερωμένη περιφορά του Επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι των ανθρώπων, που το γλεντάνε μέχρι τις πρωινές ώρες με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες. Στα εννιάμερα της Παναγίας, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Οι συγκεντρωμένοι, εντυπωσιασμένοι από το θέαμα, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον Mπάλο.
Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)
Από τα πιο γνωστά πανηγύρια είναι εκείνα που πραγματοποιούνται στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.
Την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
Κυκλάδες (Κουφονήσια) - Με τα καΐκια στην Παναγιά
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια, τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιο θα περάσει το άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες.
Δωδεκάνησα (Κάρπαθος) - Παναγία στην Όλυμπο
Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.
Εδώ, στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή τη συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να ΠΑΙΖΟΥΝ τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.
Αρχικά, οι άνδρες, καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν σιγά-σιγά και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.
Ο χορός, αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.
Δωδεκάνησα (Nίσυρος) - Παναγία Σπηλιανή
Ένας από τους πιο πολυήμερους και ξεχωριστούς εορτασμούς της Παναγιάς πραγματοποιείται στο νησί της Νισύρου. Εδώ γιορτάζεται το Nιάμερο της Παναγίας, που ξεκινά στις 6 Αυγούστου, γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Tο έθιμο είναι αφιερωμένο στη γυναίκα, καθώς οι μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες (γυναίκες ταγμένες στην Παναγία) αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη λατρευτική δράση. Eγκαθίστανται στον χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών, προσκυνούν και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη.
Στην πραγματικότητα, διεξάγονται δύο παράλληλες λατρευτικές τελετουργίες: η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς και η ανεπίσημη με ιέρειες τις Eννιαμερίτισσες, που ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν.
Tην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, με τη λήξη της Λειτουργίας, οι ιερείς λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Oι Eννιαμερίτισσες, από την άλλη πλευρά, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και προπορεύονται, ανοίγοντας τον δρόμο για την ιερή εικόνα.
Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας», τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται.
Δωδεκάνησα (Πάτμος) - Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του Επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος Επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Δωδεκάνησα (Λειψοί) - Παναγία του Χάρου
Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στη χριστιανική παράδοση. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.
Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα, τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.
Μοναστήρι της Παναγίας στη Φολέγανδρο
Η «καρδιά» του Δεκαπενταύγουστου χτυπά στην Παναγία της Τήνου, στην Παναγία Εκατονταπυλιανή της Πάρου, στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, αλλά και σε άλλες περιοχές.
Τα ήθη και τα έθιμα ανά την Ελλάδα
Ημαθία (Καστανιά) - Παναγία Σουμελά
Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής, γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.
Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής ποντιακά συγκροτήματα από τη Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Κοζάνη (Σιάτιστα) - Παναγία Μικρόκαστρου
Στην περιοχή αυτή συναντάται το έθιμο των καβαλάρηδων που προέρχεται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κατά την οποία οι σκλαβωμένοι είχαν την ευκαιρία να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.
Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τούς επισκέπτονται Αρχές και λαός.
Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες.
Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) - Κοίμηση της Θεοτόκου
Στον Παλαιόπυργο παρατίθεται γεύμα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας όπου προηγουμένως έχει γίνει η Θεία Λειτουργία, ενώ ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γινόταν παλιά και συνεχίζεται και σήμερα.
Κατά το έθιμο, η εντολή «ντολή –ντολιά» δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους. Ο «πασάς» παίρνει το ποτήρι του με το κρασί και το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.ά.). Θα πιει τρία ποτήρια ή τρεις φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους, ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι.
Ύστερα, οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας, ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών.
Ακολουθεί γλέντι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας.
Kεφαλονιά - Παναγία η Φιδούσα
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Kάθε 15 Aυγούστου τα μικρά φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και, αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, τη χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
Κυκλάδες (Τήνος) - Παναγία της Τήνου
Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του ελληνισμού. Στο νησί, που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα, για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν' αποθέσουν τα τάματά τους.
Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια μέχρι την Εικόνα γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές. Η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940.
Κυκλάδες (Πάρος) - Παναγία Εκατονταπυλιανή
Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου, και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.
Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης. Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής (17ου αιώνα) και να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις.
Μετά την καθιερωμένη περιφορά του Επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι των ανθρώπων, που το γλεντάνε μέχρι τις πρωινές ώρες με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες. Στα εννιάμερα της Παναγίας, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Οι συγκεντρωμένοι, εντυπωσιασμένοι από το θέαμα, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον Mπάλο.
Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)
Από τα πιο γνωστά πανηγύρια είναι εκείνα που πραγματοποιούνται στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.
Την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
Κυκλάδες (Κουφονήσια) - Με τα καΐκια στην Παναγιά
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια, τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιο θα περάσει το άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες.
Δωδεκάνησα (Κάρπαθος) - Παναγία στην Όλυμπο
Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.
Εδώ, στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή τη συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να ΠΑΙΖΟΥΝ τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.
Αρχικά, οι άνδρες, καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν σιγά-σιγά και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.
Ο χορός, αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.
Δωδεκάνησα (Nίσυρος) - Παναγία Σπηλιανή
Ένας από τους πιο πολυήμερους και ξεχωριστούς εορτασμούς της Παναγιάς πραγματοποιείται στο νησί της Νισύρου. Εδώ γιορτάζεται το Nιάμερο της Παναγίας, που ξεκινά στις 6 Αυγούστου, γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Tο έθιμο είναι αφιερωμένο στη γυναίκα, καθώς οι μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες (γυναίκες ταγμένες στην Παναγία) αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη λατρευτική δράση. Eγκαθίστανται στον χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών, προσκυνούν και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη.
Στην πραγματικότητα, διεξάγονται δύο παράλληλες λατρευτικές τελετουργίες: η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς και η ανεπίσημη με ιέρειες τις Eννιαμερίτισσες, που ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν.
Tην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, με τη λήξη της Λειτουργίας, οι ιερείς λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Oι Eννιαμερίτισσες, από την άλλη πλευρά, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και προπορεύονται, ανοίγοντας τον δρόμο για την ιερή εικόνα.
Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας», τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται.
Δωδεκάνησα (Πάτμος) - Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του Επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος Επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Δωδεκάνησα (Λειψοί) - Παναγία του Χάρου
Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στη χριστιανική παράδοση. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.
Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα, τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.
Μοναστήρι της Παναγίας στη Φολέγανδρο
Σκαρφαλωμένο στο βράχο
πάνω από τη Χώρα και χτισμένο κατά πάσα πιθανότητα στη θέση αρχαίου ναού, το
μοναστήρι της Παναγίας είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Φολεγάνδρου, αφιερωμένη
στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο ναός υπήρξε καθολικό
γυναικείας μονής, ενώ υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην
ανακαίνισή του. Η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται
με πειρατικές ιστορίες και θρύλους του νησιού. Σύμφωνα με το παλιό
φολεγανδρίτικο έθιμο, το Πάσχα γίνεται περιφορά της εικόνας σ’ όλους τους
οικισμούς και στα σπίτια του νησιού.
Ανηφορίζοντας το
«στρατάκι», το φιδωτό δρομάκι που ξεκινάει από την πλατεία της Πούντας, φτάνετε
στο μοναστήρι της Παναγίας, για το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, και όχι
μόνο. Η δε θέα από κει πάνω τόσο στη Χώρα χτισμένη, στην άκρη του βράχου, όσο
και στο γαλάζιο του Αιγαίου είναι μοναδική!
Με καΐκια στο Κάτω
Κουφονήσι
Αν βρεθείτε τέτοιες ημέρες
στις Μικρές Κυκλάδες, και συγκεκριμένα στα Κουφονήσια, να ξέρετε ότι το
Δεκαπενταύγουστο οι κάτοικοι του νησιού πηγαίνουν με τα καΐκια στο Κάτω
Κουφονήσι για το πανηγύρι της Παναγίας, το εκκλησάκι της οποίας είναι χτισμένο
στο μόλο, πάνω σε αρχαία ερείπια. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό με
ψάρια, κατσίκι και αρνί.
Στην επιστροφή κάνουν
αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι. Με την επιστροφή
ντόπιοι και ξένοι γλεντούν υπό τους ήχους των βιολιών.
Στην Όλυμπο Καρπάθου
Στην ορεινή Όλυμπο ο
εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη κατάνυξη, ενώ οι
λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει την ημέρα
(σ.σ. πανηγύρι αυτήν την ημέρα γίνεται και στα χωριά Μενετές, Απέρι και Πυλές).
Το αποκορύφωμα του
παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στο Πλατύ, τη μικρή πλατεία
μπροστά από την εκκλησιά της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τους οργανοπαίκτες
να ΠΑΊΖΟΥΝ τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό
βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες.
Αρχικά, οι άντρες
καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και
πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο
χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις
παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.
Στις 23 Αυγούστου, στην
Κυρά Παναγιά, γίνεται επίσης πανηγύρι, ενώ ένα ακόμη σημαντικό είναι του Αγίου
Ιωάννη, στις 28 – 29 Αυγούστου, στη Βρουκούντα, στο σπήλαιο του Αϊ - Γιάννη. Οι
προσκυνητές αποβραδίς φτάνουν εκεί με τα καΐκια από το Διαφάνι ή πεζοί από την
Αυλώνα. Μετά τον εσπερινό, γίνεται γλέντι και ολονύχτιος χορός, που
επαναλαμβάνεται και την επομένη.
Στη μονή Ευαγγελισμού στη
Σκιάθο
Στη Σκιάθο, και συγκεκριμένα
στην ιερά μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου -το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της
Βαγγελίστριας, όπως το λένε οι Σκιαθίτες- την παραμονή της Κοίμησης της
Θεοτόκου (14 Αυγούστου) ψάλλονται τα εγκώμια, όπως ακριβώς τη Μεγάλη Παρασκευή.
Στη συνέχεια γίνεται περιφορά του Επιταφίου μέσα σε ατμόσφαιρα μοναδικής
κατάνυξης.
Στο μοναστήρι λειτουργούν
και τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα μουσεία: Ιερών Κειμηλίων (Εκκλησιαστικό Μουσείο),
Μουσικών Οργάνων του κόσμου, ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Δεληγιάννη Μονιέ,
Αρχείο Βαλκανικών Πολέμων της οικογένειας Ποταμιάνου και Λαογραφικό (σ.σ. εκεί
μεταξύ άλλων θα δείτε τη σημαία αντίγραφο, όπου το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε,
ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη ελληνική σημαία με το λευκό Σταυρό στη μέση του
γαλανού φόντου). Η μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου απέχει
Στο Σέλι Βερμίου
Κάθε χρόνο, το
Δεκαπενταύγουστο, το Σέλι, τιμά την πολιούχο και προστάτιδά του, την Παναγία,
με θρησκευτικές εκδηλώσεις και παραδοσιακά βλάχικα πανηγύρια.
Το απόγευμα της παραμονής,
14 Αυγούστου, γίνεται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας στο χωριό, την οποία
συνοδεύουν νέες κοπέλες του χωριού ντυμένες με παραδοσιακές στολές. Ακολουθούν
εορταστικές εκδηλώσεις με χορό και γλέντι με τη συμμετοχή του κόσμου.
Το πρωί της Παναγίας, 15
Αυγούστου, τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας, ο
οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας
Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα.
Την ένατη μέρα μετά τον
Δεκαπενταύγουστο (9μερα της Παναγίας) τελείται λειτουργία στον ιερό ναό της
Παναγίας της Σελιώτισσας, στην περιοχή Πριόνια.
Στην Παναγία Σουμελά
Στις πλαγιές του Βερμίου,
κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ιερού Προσκυνήματος
«Ι.Μ. Παναγίας Σουμελά». Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του
Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται
στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή
εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της
παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας
γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας.
Το προσκύνημα είναι
πανελλήνιας ακτινοβολίας και πλήθη πιστών περνούν για να προσκυνήσουν τη
θαυματουργή εικόνα, ενώ χιλιάδες χριστιανοί συρρέουν τις ημέρες της πανηγύρεως.
Καβαλάρηδες στη Σιάτιστα
Στη Σιάτιστα της Κοζάνης,
το έθιμο των καβαλάρηδων, κατάλοιπο της εποχής της Τουρκοκρατίας, διατηρείται
αναλλοίωτο από τη φθορά του χρόνου και αναβιώνει κάθε χρόνο.
Το γλέντι ξεκινάει δυο
τρεις μέρες νωρίτερα από τη γιορτή της Παναγίας, όπου οι καβαλάρηδες πηγαίνουν
τα άλογά τους στον Αλιάκμονα και τα πλένουν. Οι νοικοκυρές των σπιτιών
ετοιμάζουν τους μεζέδες και τα φαγητά που θα πάρουν μαζί τους οι καβαλάρηδες
για τη στάση που γίνεται στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Επίσης ετοιμάζονται οι
στολές των καβαλάρηδων, ενώ οι μπότες τους βάφονται καλά μέχρι να γυαλίσουν.
Στο έθιμο συμμετέχουν
παρέες καβαλάρηδων (περίπου 6 – 7 παρέες) και την παραμονή της Κοίμησης της
Θεοτόκου, διασχίζουν με τα άλογα την κωμόπολη της Σιάτιστας καταλήγοντας η κάθε
παρέα στη βάση της. Εκεί, ορχήστρες, στρωμένα τραπέζια και πολύς κόσμος τους
περιμένει για να ξεκινήσει το γλέντι.
Ανήμερα το
Δεκαπενταύγουστο, οι παρέες μαζεύονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία
παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) με τα στολισμένα άλογα διασχίζουν τη γραφική
κωμόπολη, και πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο,
ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί θα προσκυνήσουν την εικόνα της
Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν καβάλα στο κέντρο της
κωμόπολης, αφού πρώτα σταματήσουν στο ξωκλήσι του Αη Λιά, όπου γευματίζουν και
ταΐζουν τα άλογά τους. Το μεσημέρι φτάνουν στη Σιάτιστα, όπου και ξεκινάει η
γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας,
καθώς και στα σπίτια της κωμόπολης.
- Τα «φιδάκια της
Παναγίας» στην Kεφαλονιά. Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της
Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά για να δουν τα
«φιδάκια της Παναγίας».
Σύμφωνα με την παράδοση,
τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι
κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το
1953. Επίσης, πιστεύεται πως όσα περισσότερα φιδάκια συλλέγονται και μεταφέρονται
στο ναό τόσο καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή.
- Στο παραδοσιακό χωριό
Παναγία της Θάσου, παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, στον ιερό ναό της Κοίμησης
της Θεοτόκου, συρρέουν όλοι οι πιστοί για να προσκυνήσουν την εικόνα.
Μετά τη λιτάνευση της εικόνας,
που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας,
όπου γλεντούν με χορούς απ' όλη την Ελλάδα, και με τη συνοδεία μεζέδων και
άφθονου κρασιού.
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ