Πρωτομαγιά 1944: Οι 6 Λέσβιοι αγωνιστές-θύματα της ναζιστικής θηριωδίας

Οι Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας δίνουν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα τα βιογραφικά των έξι Λέσβιων αγωνιστών-θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας και παραθέτουν μια ξεχωριστή μαρτυρία.

• Εβδομήντα τρία χρόνια μετά δίνουμε στη δημοσιότητα τα αγωνιστικά βιογραφικά έξι συμπατριωτών μας που εκτελέστηκαν ανάμεσα στους 200 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής (τα στοιχεία προέρχονται από παλαιότερο δημοσίευμα του Π. Κουτσκουδή στο Νέο Εμπρός και από τα αρχεία του Γιώργου Γαλέτσα).

• Ακόμα, μια συγκλονιστική μαρτυρία του Παναγιώτη Σαμάρα (1906-1985) γνωστού Λέσβιου εκπαιδευτικού που έζησε τη φρίκη του Ναζιστικού Στρατοπέδου Χαϊδαρίου ως «προθαλάμου» των εκτελέσεων. Το απόσπασμα είναι από το περιοδικό «Παιδαγωγικό Βήμα Αιγαίου», Μυτιλήνη 2002.

Πρωτομαγιά του ’44

το λεσβιακό αίμα που χύθηκε στο θυσιαστήριο της λευτεριάς
Στην κορυφή της αρετής φτασμένοι
το θάνατο νικήσανε. Και τώρα
με λουλούδια του Μάη στεφανωμένοι
πάνω από χρόνο και φυλή και Χώρα
με την Ελλάδα μας μέσα τους ακέρια
χορό Ζαλόγγου σέρνουνε στην πλάση
κι απλώνουνε στον άνθρωπο τα χέρια
στην κορυφή της αρετής να φτάσει.
(της Σοφίας Μαυροειδή–Παπαδάκη)

Στις 27 Απριλίου 1944 τμήματα του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου χτύπησαν στους Μολάους Σπάρτης γερμανική φάλαγγα με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο γερμανός στρατηγός Κρεζ και άλλοι τρεις αξιωματικοί. Σε αντίποινα ο στρατιωτικός διοικητής της νότιας Ελλάδας, γερμανός στρατηγός Σπάιντελ (που το 1962 ήταν διοικητής των χερσαίων δυνάμεων του ΝΑΤΟ!), διέταξε – μεταξύ άλλων – και την εκτέλεση 200 κομμουνιστών. Την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής (που από τότε ονομάστηκε «το θυσιαστήριο της λευτεριάς») 200 παλικάρια, ατρόμητα μπροστά στη φασιστική βαρβαρότητα, αντίκρισαν το θάνατο υμνώντας την Ελλάδα και τη λευτεριά. Οι περισσότεροι από τους 200 εκτελεσθέντες πάρθηκαν από το Χαϊδάρι και κάποιοι από τις φυλακές Χατζηκώστα. Ανάμεσα στους 200 ήταν 120 Ακροναυπλιώτες και 30 Αναφιώτες (Ακροναυπλία και Ανάφη χώροι εξορίας), μέλη και στελέχη του ΚΚΕ που κρατούνταν στις φυλακές και τις εξορίες πριν από τον πόλεμο. Οι υπόλοιποι ήταν στελέχη της ΕΠΟΝ και αιχμάλωτοι ελασίτες.

Η Λέσβος είχε τη δική της συμμετοχή στη μεγάλη αυτή θυσία. Η σημερινή μας αναφορά αποτελεί ταπεινό μνημόσυνο στους ηρωικούς μας νεκρούς.

Ανουσάς Γιάννης. Γεννήθηκε στο Μανταμάδο το 1920. Φεύγει από το χωριό του και εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα. Γίνεται μέλος (και αργότερα στέλεχος) του ΚΚΕ. Συλλαμβάνεται από τη μεταξική δικτατορία και κλείνεται στην Ακροναυπλία. Την περίοδο της Κατοχής αναπτύσσει πλούσια αντιστασιακή δράση και αναδείχνεται σε στέλεχος της ΕΠΟΝ. Για το λόγο αυτό πιάνεται και εκτελείται από τους καταχτητές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του ’44.

Αντωνέλης Ιγνάτης. Γεννήθηκε στο Μανταμάδο το 1903. Εργάζεται σαν ηλεκτρολόγος στο εργοστάσιο Ραπίτη στη Μυτιλήνη. Το 1932 γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Πιάνεται το 1936 από τη μεταξική δικτατορία και εξορίζεται στην Ανάφη. Μετά την πτώση του Μουσολίνι και την ανακωχή του Μπαντόλιο (25-7-1943) οι εξόριστοι Αναφιώτες αφήνονται ελεύθεροι. Ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες φτάνει στην Τζια κι ύστερα από δυο μέρες στη Σύρο, όπου ξαναπιάνεται και κλείνεται στις φυλακές της Σύρας (Λαζαρέτα). Από εκεί οι Γερμανοί τον μεταφέρουν στις φυλακές Αβέρωφ και στη συνέχεια στο Χαϊδάρι. Την Πρωτομαγιά του ’44 εκτελείται απ’ τους Γερμανούς στην Καισαριανή.

Βασάλος Τηλέμαχος. Γεννήθηκε το 1915 στην Τένεδο. Ήδη από το Γυμνάσιο αναπτύσσει πολιτική δραστηριότητα. Το 1934 μπαίνει στις γραμμές της ΟΚΝΕ και αργότερα γίνεται Γραμματέας της ΟΚΝΕ Λέσβου και μέλος του ΚΚΕ. Την περίοδο της «κοσμογονίας» του Κονδύλη εξορίζεται στην Ανάφη. Στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας δουλεύει παράνομα, οπότε πιάνεται και εκτοπίζεται ξανά στην Ανάφη.

Υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία και ξαναστέλνεται στο ξερονήσι. Ύστερα από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας (8-9-1943) δραπετεύει, αλλά συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς στη Σύρο και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ. Από κει μεταφέρεται στο Χαϊδάρι και την Πρωτομαγιά του ’44 εκτελείται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Κακαλιός Ηλίας. Γεννήθηκε το 1913 στην Αγιάσο. Ήταν Γραμματέας της ΟΚΝΕ Αγιάσου, που εξέδιδε τότε δική της τοπική εφημερίδα. Ράφτης στο επάγγελμα, πρωτοστατεί για τη συγκρότηση της Συνεργατικής Ραφτάδων Αγιάσου. Το 1934 γίνεται μέλος του ΚΚΕ και την επόμενη χρονιά εξορίζεται για τέσσερις μήνες στη Σίκινο. Γυρίζει και με ακόμα μεγαλύτερο ζήλο δουλεύει για το Κόμμα και το Λαό, ενώ στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία. Το Δεκέμβρη του 1938, παραμονή της απόλυσής του από το Στρατό, τον συλλαμβάνουν και τον εκτοπίζουν στη Σίφνο κι από κει στην Ανάφη, για να εκτίσει παλιότερη ποινή που του είχε επιβληθεί. Μένει στην Ανάφη μέχρι το 1943 και από κει μεταφέρεται στις φυλακές Αβέρωφ και παραδίδεται από την εθνοπροδοτική κυβέρνηση της Αθήνας στις γερμανικές αρχές κατοχής. Από τις φυλακές Αβέρωφ μεταφέρεται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και την Πρωτομαγιά του ’44 εκτελείται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τους Γερμανούς ναζιστές.

Πατέστος Αναστάσης. Γεννήθηκε το 1902 στα Μοσχονήσια και ήρθε στη Μυτιλήνη πριν τη μικρασιατική καταστροφή. Απ’ το 1919 ως το 1927 υπηρετεί στη Χωροφυλακή, από την οποία θα απολυθεί λόγω ανάμειξής του με το κομμουνιστικό κίνημα. Εντάσσεται στην Κομμουνιστική Νεολαία και παράλληλα δουλεύει σαν τυπογράφος. Μέσα από τη δράση του στο εργατικό κίνημα αναδεικνύεται σε στέλεχος του ΚΚΕ και το 1932 συλλαμβάνεται και εξορίζεται. Το 1935 δουλεύει στην Κ.Ο. Αθήνας ως οργανωτικός υπεύθυνος στην περιοχή Πατησίων. Αρχές του 1936 αναλαμβάνει Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ. Συλλαμβάνεται επί δικτατορίας Μεταξά και εξορίζεται στην Ανάφη. Από κει φυλακίζεται στην Ακροναυπλία από το 1937 ως το Γενάρη του 1943, οπότε μεταφέρεται στο στρατόπεδο της Λάρισας. Στη συνέχεια κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ και μετά στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Εκτελείται από τους ναζί στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944.

Φουντής Στέφανος. Γεννήθηκε στο Μανταμάδο το 1908. Το 1928 οργανώνεται στην ΟΚΝΕ. Το 1932 αποφοιτά με άριστα από το Λύκειο Μυτιλήνης και στέλνεται στη Γάνδη του Βελγίου για να σπουδάσει μηχανολόγος–ηλεκτρολόγος με υποτροφία του Καραντώνειου Κληροδοτήματος Μυτιλήνης. Γίνεται μέλος του ΚΚΕ και το 1935 γυρίζει στη Λέσβο και δουλεύει μέσα από την Κ.Ο. Μυτιλήνης. Διατέλεσε μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής της Κ.Ο. Μυτιλήνης. Το 1936 πιάνεται στον Ωρωπό Αττικής και εξορίζεται στην Ανάφη. Από εκεί στέλνεται διαδοχικά στην Ακροναυπλία, στις φυλακές Μυτιλήνης, στις φυλακές Σύρου (μέλος της ομάδας πολιτικών κρατουμένων Λαζαρέτας Σύρου το 1938) και πάλι στην Ακροναυπλία. Το 1943 μεταφέρεται με άλλους Ακροναυπλιώτες στις φυλακές Λάρισας και μετά στο Χαϊδάρι, απ’ όπου τον παίρνουν και τον εκτελούν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του ’44.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ !!!