Ερωτικό τάμα στη Μυτιλήνη

Ποιος είναι ο Mυτιληνιός Αγιος Βαλεντίνος; Το ΒΗΜΑgazino ταξίδεψε στη Λέσβο και ξεδιπλώνει την ιστορία του προστάτη των ερωτευμένων

Άρθρο του 2016, * Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016

Βρισκόμαστε στο σωτήριον έτος 1815 και τα βήματα του πατέρα Πέτρου Κόμπι αντηχούν στις κατακόμβες της Αγίας Πρίσκιλλας. Προχωρά και κοντοστέκεται μπροστά σε έναν τάφο λαξευμένο σε κάποιο τοίχωμα του υπόγειου νεκροταφείου, ο οποίος φέρει την επιγραφή «Βαλεντίνος». Βρίσκεται εκεί για να εκτελέσει εντολές του Πάπα Πίου Ζ', ο οποίος έχει ζητήσει την αφαίρεση των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου για να δωριστούν στον ιερέα ευγενή ονόματι Τζοβάνι-Μπατίστα Λονγκαρίνι ντι Σαν Κοστάντζο από το δουκάτο του Ουρμπίνο, παρεκκλησιάρχη και υμνωδού στο βασιλικό παρεκκλήσι του Καθεδρικού Ναού του Ισπάλι στη Σεβίλλη της Ισπανίας. Πρόκειται για την αρχή ενός μακρινού ταξιδιού... 

Μυτιλήνη, 2016. Μυτιλήνη των προσφύγων, των εθελοντών, των τρυπημένων φουσκωτών και των διάτρητων ονείρων. Στα αποψινά δελτία ειδήσεων, όμως, σήμερα Κυριακή 14 Φεβρουαρίου, το νησί της Σαπφούς ίσως «εισχωρήσει» με μια διαφορετική επικαιρότητα. Ισως εισχωρήσει με εικόνες από τη λιτάνευση των ιερών λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου. Πρόκειται για μία μάλλον άγνωστη ιστορία στο ευρύ κοινό, αλλά, πράγματι, μέρος των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου φυλάσσονται στη Μυτιλήνη, στον Καθολικό Ναό της Μεταστάσεως της Θεοτόκου, τη γνωστή ως «Φραγκοκκλησιά», στην οδό Ερμού.

«Είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία» αναφέρει στο ΒΗΜΑgazino ο δημοσιογράφος Στρατής Μπαλάσκας, ο οποίος πρώτος ανέδειξε το θέμα πριν από μερικά χρόνια. «Το πώς ακριβώς, βέβαια, τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου έφθασαν στη Μυτιλήνη παραμένει άγνωστο. Εικάζεται, πάντως, ότι με τον θάνατο του Τζοβάνι-Μπατίστα Λονγκαρίνι ντι Σαν Κοστάντζο - στον οποίο είχαν αρχικά δωριστεί - τα λείψανα κληροδοτήθηκαν σε κάποιον από τους οικείους του, ο οποίος με τη σειρά του τα κληροδότησε σε κάποιον απόγονό του, που πιθανότατα μετανάστευσε στη Μυτιλήνη. Γεγονός, πάντως, είναι ότι το 1907 τα λείψανα βρίσκονται στη Μυτιλήνη, καθώς ο τότε καθολικός αρχιεπίσκοπος Σμύρνης Δομήνικος Μαρέγκος, κατά τη διάρκεια μιας ποιμαντικής του επίσκεψης στο νησί, προέβη σε αυτοψία και αυθεντικοποίησή τους».

Η ιστορία, όπως μας εξηγεί ο Στρατής Μπαλάσκας, δεν τελειώνει εδώ: «Το 1990 τα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα από τον τότε εφημέριο της Καθολικής Εκκλησίας της Μυτιλήνης, φραγκισκανό μοναχό πατέρα Τορκουάτο Μορίνι. Ελλείψει πληρώματος της Εκκλησίας, ο ίδιος δεν διέμενε πια στο νησί, αλλά στην Αθήνα και περιστασιακά εξυπηρετούσε και τη Μυτιλήνη. Κάποια τμήματα από αυτά τα λείψανα τοποθετήθηκαν στο παρεκκλήσι του Τάγματος των Καπουτσίνων, το αφιερωμένο στους Αγίους Φραγκίσκο και Κλάρα, στην οδό Γκυιλφόρδου 7, στην πλατεία Βικτωρίας, και κάποια άλλα λέγεται πως στάλθηκαν στην έδρα της Καθολικής Εκκλησίας στη Ρώμη».

Τελικά, έπειτα από 24 χρόνια, το πρωί της Κυριακής 3 Αυγούστου 2014, τα λείψανα επέστρεψαν στη Μυτιλήνη, στον Καθολικό Ναό της Μεταστάσεως της Θεοτόκου, ο οποίος είχε πρόσφατα ανακαινιστεί. Μια νέα εποχή ξεκινούσε.

Ποιος, όμως, ήταν πραγματικά ο Αγιος Βαλεντίνος, και τελικά πόσοι Αγιοι Βαλεντίνοι υπάρχουν στην Καθολική Εκκλησία; «Πολλοί, ήταν ένα δημοφιλές όνομα εκείνη την εποχή» είναι η αφοπλιστική απάντηση του πατέρα Λέοντος Κισκίνη, εφημέριου των καθολικών της Λέσβου. «Υπάρχει, όμως, μόνο ένας ιερομάρτυρας ο οποίος έχασε τη ζωή του για την πίστη του στον Χριστό στις 14 Φεβρουαρίου του 268 μ.Χ. και απότμημα των λειψάνων αυτού του Αγίου Βαλεντίνου, του ιερομάρτυρος, πράγματι βρίσκονται εδώ, στη Μυτιλήνη».

Οπως αναφέρει ο πατέρας Λέων, ο Αγιος Βαλεντίνος ήταν χριστιανός επίσκοπος στην περιοχή Τέρνι, επί αυτοκράτορος Κλαυδίου Β'. «Συνηθιζόταν, ξέρετε, τότε τα λείψανα των αγίων να "διαμοιράζονται" είτε για προσωπική ευλάβεια σε μια οικογένεια είτε να τοποθετούνται σε ναούς, κυρίως μητροπολιτικούς» μας εξηγεί και συμπληρώνει: «Τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου δωρίστηκαν, λοιπόν, στην εκκλησία μας από την Ελισάβετ Θεοφανοπούλου-Μπαρτζίλι, σύζυγό ενός ιταλού ευγενή, ο οποίος διέμενε στη Μυτιλήνη και τα είχε στην κατοχή του ως τον θάνατό του».

Εκείνο, ωστόσο, που προκαλεί έκπληξη είναι το πώς η ύπαρξη των λειψάνων ενός τόσο δημοφιλούς αγίου δεν έγινε και ευρέως γνωστή τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Η εξήγηση για τον πατέρα Λέοντα είναι απλή: μέχρι πριν από το 1990 δεν υπήρξε προβολή, ακριβώς επειδή η «δημοτικότητα» του Αγίου Βαλεντίνου αυξήθηκε κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες. «Ας ξεκαθαρίσουμε, όμως, τον αυθεντικό βίο του Αγίου Βαλεντίνου, που καμία σχέση δεν έχει με τον έρωτα, από τις λαϊκές παραδόσεις και δοξασίες που τον θέλουν προστάτη των ερωτευμένων» αναφέρει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει: «Η σύνδεση ίσως δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι ο Αγιος Βαλεντίνος μαρτύρησε στις 14 Φεβρουαρίου, ημέρα δηλαδή που συνέπιπτε με την περίοδο κατά την οποία στην Αρχαία Ρώμη γιορτάζονταν τα Λουπερκάλια, μια ειδωλολατρική γιορτή για τη γονιμότητα και τον έρωτα. Σε δεύτερο επίπεδο, υπάρχει μια μεσαιωνική αντίληψη στη ρομαντική ποίηση, σύμφωνα με την οποία από τη 14η Φεβρουαρίου και έπειτα τα πουλιά ζευγαρώνουν. Βλέπετε, λοιπόν, τέτοιες παραδόσεις συνδέθηκαν τελικά με τον Αγιο Βαλεντίνο. Για να είμαι ειλικρινής, βέβαια, σε μια εποχή που τα διαζύγια είναι περισσότερα από τους γάμους, ένας άγιος που προστατεύει τον έρωτα και την αγάπη είναι επιτακτικός».

Τώρα, λοιπόν, που ο Αγιος Βαλεντίνος είναι τόσο δημοφιλής, τώρα που επέστρεψε στη Μυτιλήνη, μήπως, πέρα από προστάτης των ερωτευμένων, θα μπορούσε να είναι και προστάτης της λεσβιακής οικονομίας με την ανάπτυξη ενός είδους θρησκευτικού τουρισμού; Ο Δήμος Λέσβου πράγματι τα τελευταία δύο χρόνια έχει καθιερώσει σειρά εκδηλώσεων, με το εφετινό πρόγραμμα να περιλαμβάνει μάλιστα και ομαδική γαμήλια τελετή ζευγαριών. «Κοιτάξτε, δεν μπορούμε να κρίνουμε, διότι βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή, αλλά όντως υπάρχει ενδιαφέρον, ακόμη και από τη γειτονική Τουρκία» αναφέρει στο ΒΗΜΑgazino ο Κωνσταντίνος Αστυρακάκης, αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Τουρισμού. «Στην Ελλάδα έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό. Στόχος μας είναι να προβληθεί και στο εξωτερικό. Ισως θα ήταν και ένα αντιστάθμισμα σε όλο αυτό το βάρος που σηκώνουν με πολύ θετικό και παλικαρίσιο τρόπο οι κάτοικοι της Μυτιλήνης».

Την ίδια, βέβαια, στιγμή δεν θα μπορούσαν να μην υπάρχουν και αντιδράσεις στη γνωστή, πάντα μίζερη Ελλάδα. Ετσι, δριμεία κριτική ασκεί με ανακοίνωσή της η Ενωση Θεολόγων Νομού Λέσβου στις εκδηλώσεις που διοργανώνουν ο Δήμος Λέσβου, το Επιμελητήριο, ο Εμπορικός Σύλλογος Μυτιλήνης και η Ενωση Ξενοδόχων Λέσβου προς τιμήν του αγίου. «Υπενθυμίζουμε στους ορθοδόξους συμπολίτες μας πως, σύμφωνα με την Πατερική Ορθόδοξη θέση και τακτική, δεν επιτρέπεται να συμμετάσχουμε σε εκδηλώσεις που είναι κατάλοιπα της ειδωλολατρίας, όπως αυτές που διοργανώνει ο Δήμος Λέσβου για τη γιορτή του "Αγίου" Βαλεντίνου και, πολύ περισσότερο, δεν επιτρέπεται να συμπροσευχόμαστε με εκκλησιαστικά "ακοινώνητους" αδελφούς» αναφέρει, μεταξύ άλλων. Kύριε ελέησον!

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016