MARISCA –Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός στο Αιγαίο για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας
MARISCA –Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός
Το Έργο με
τίτλο «Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός για τη διατήρηση και προστασία της
βιοποικιλότητας στο Αιγαίο (MARISCA)» (www.marisca.eu), υλοποιήθηκε από πόρους
του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ ΕΟΧ) περιόδου
2009 – 2014 και του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Στόχος του
Έργου είναι, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού
(ΘΧΣ) στο Αιγαίο, να παράξει πιθανά σενάρια για τη δημιουργία Δικτύου Θαλάσσιων
Προστατευόμενων Περιοχών (ΔΘΠΠ) και ζωνών προστασίας, αποσκοπώντας στη
διατήρηση σημαντικών και ευαίσθητων οικοτόπων και προστατευόμενων ειδών. Η
διάρκεια του Έργου είναι 16 μήνες 1/12/-2015 – 31/3/2017 και η περιοχή μελέτης
αφορά στις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου Πελάγους. Στο Έργο
συμμετείχαν τρεις εταίροι: το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Ελληνικό Κέντρο
Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Έρευνας (Institute of
Marine Research (IMR) της Νορβηγίας.
Για την
άρτια και ομαλή εκτέλεση του Έργου, αυτό δομήθηκε σε οκτώ (8) Πακέτα Εργασίας
(ΠΕ), καθένα από τα οποία είχε διακριτούς στόχους, οι οποίοι συνδεόταν άρρηκτα
με εκείνους των υπολοίπων πακέτων
Αναλυτικά,
στο πλαίσιο υλοποίησης του Έργου έγινε αρχικά αποτύπωση σε χάρτες της
γεωγραφικής κατανομής σημαντικών οικοτόπων και προστατευόμενων ειδών στην
περιοχή μελέτης (ΠΕ2). Συγκεκριμένα, η επιλογή των οικολογικών στοιχείων έγινε
βάσει διεθνών και ευρωπαϊκών οδηγιών και συμβάσεων που αφορούν στη διατήρηση
της βιοποικιλότητας. Η απαραίτητη πληροφορία αντλήθηκε από ένα ευρύ φάσμα
πηγών, όπως η επιστημονική βιβλιογραφία, άλλα ερευνητικά έργα, διαδικτυακές
βάσεις δεδομένων κλπ. Επιπλέον, η παραπάνω πληροφορία εμπλουτίστηκε από
δεδομένα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του Έργου MARISCA, τόσο δορυφορικά όσο και
από νέα δεδομένα πεδίου (ΠΕ5), ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, αλλά και υλικό
που προήλθε από εξειδικευμένους επιστήμονες. Όλα τα δεδομένα, αφού ελέγχθηκαν
ως προς την αξιοπιστία τους, ψηφιοποιήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν σε κοινή βάση
δεδομένων, με τελικό στόχο τη δημιουργία χαρτών απεικόνισης γεωγραφικής
κατανομής ανά τύπο οικοτόπου και είδος
Αξίζει να
σημειωθεί ιδιαίτερα η προσπάθεια συλλογής νέων δεδομένων για την κατανομή των
επιλεγμένων οικολογικών στοιχείων (είδη και οικότοποι) στην περιοχή μελέτης, η
οποία μάλιστα απετέλεσε ένα διακριτό Πακέτο Εργασίας (ΠΕ5). Τα δεδομένα αυτά
συνετέλεσαν στην επιβεβαίωση και τον έλεγχο στοιχείων χαμηλής αξιοπιστίας, τη
συλλογή επαρκούς πληροφορίας για την ανάπτυξη μοντέλων χωρικής κατανομής
επιλεγμένων ειδών, καθώς και στην οπτική/δειγματοληπτική επιβεβαίωση της
δορυφορικής πληροφορίας με δεδομένα πεδίου (ground-truthing). Οι εργασίες
πεδίου εκτελέστηκαν σε πολλαπλές θέσεις με την κατά το δυνατόν
αντιπροσωπευτικότερη κατανομή στην περιοχή μελέτης (Εικ. 3). Για τη συλλογή των
δεδομένων πεδίου οργανώθηκαν σχετικές αποστολές με χρήση πλωτών μέσων, και
εφαρμόστηκαν κατά περίπτωση και σύμφωνα με τις ανάγκες μέθοδοι/εργαλεία, όπως αεροφωτογραφίσεις,
ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης (side scan sonar), υδρογραφικό βυθόμετρο με
δορυφορικό σύστημα προσδιορισμού θέσης και σύστημα λήψης υποβρύχιων
φωτογραφιών/video (drop camera), σύστημα ROV (Remotely Operated Vehicle),
αυτόνομες καταδύσεις (SCUBA).
Επιπρόσθετα,
υλοποιήθηκε σε περιβάλλον Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS), η
χαρτογράφηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και των υφιστάμενων χωρικών
διαχειριστικών μέτρων στην περιοχή μελέτης (ΠΕ3), με δεδομένα από δημόσιους
κυρίως φορείς (Υπουργεία, Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια κλπ). Έτσι,
αναγνωρίστηκαν αρχικά οι περιοχές εκείνες όπου οι κύριοι οικότοποι της περιοχής
μελέτης (ΠΕ2) επικαλύπτονται χωρικά με τις ανθρώπινες χρήσεις, και στη συνέχεια
έγινε εκτίμηση των σωρευτικών επιδράσεων των πιέσεων που ασκούν οι υφιστάμενες
ανθρώπινες δραστηριότητες στους συγκεκριμένους οικοτόπους με βάση την
αξιολόγηση της ευαισθησίας τους σε αυτές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εντοπίστηκαν οι
περιοχές όπου η επίδραση των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων φάνηκε να είναι υψηλή
και χαρτογραφήθηκε ο αντίστοιχος βαθμός πίεσης για κάθε χωρική μονάδα της
περιοχής μελέτης.
Παράλληλα,
έγινε προσπάθεια αποτίμησης της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που σχετίζονται
με έναν από τους οικοτόπους μελέτης, τα λιβάδια Ποσειδωνίας, καθώς και του
κόστους υποβάθμισής τους λόγω των υφιστάμενων ανθρωπογενών πιέσεων (ΠΕ4). Βάσει
της ανάλυσης που ακολουθήθηκε υπάρχουν ενδείξεις ότι υπηρεσίες και αγαθά όπως η
παροχή τροφής (μέσω της εμπορικής αλιείας), η αναψυχή (π.χ. ερασιτεχνική
αλιεία) και η δέσμευση του άνθρακα, είναι σημαντικά για την ευημερία αλιέων,
παράκτιων κοινοτήτων και γενικά πολιτών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Συνεπώς,
οποιαδήποτε υποβάθμιση στις υπηρεσίες αυτές θα επιφέρει κόστος στην κοινωνία.
Ωστόσο, σημειώνεται ότι, λόγω σημαντικών κενών σε δεδομένα και συναφείς
γνώσεις, η παρούσα οικονομική αποτίμηση έχει διερευνητικό/πιλοτικό χαρακτήρα
και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να οδηγηθούμε σε περισσότερο αξιόπιστα
αποτελέσματα.
Όλες οι
παραπάνω πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία πρότασης Θαλάσσιου
Χωροταξικού Σχεδίου (ΠΕ7). Το προτεινόμενο σχέδιο για τη διευθέτηση των χρήσεων
θαλάσσης στο Αιγαίο Πέλαγος με έμφαση στη δημιουργία ΔΘΠΠ, ακολουθεί την
οικοσυστημική προσέγγιση και στηρίζεται στις αρχές του Συστηματικού Σχεδιασμού
Προστασίας της Φύσης. Η εκπόνηση του σχεδίου έγινε με τη χρήση κατάλληλου
λογισμικού, του Μarxan με Ζώνες, το οποίο έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε
άλλες περιοχές (π.χ. Καλιφόρνια, Καραϊβική, Ινδονησία, Ισραήλ), προσφέροντας
διαχειριστικές λύσεις σε πολύπλοκα χωρικά προβλήματα. Για τη δημιουργία του
σχεδίου συμπεριλήφθηκαν τόσο οικολογικά δεδομένα, όπως η χωρική κατανομή
προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων, όσο και κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα για
τις πιο σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής μελέτης, όπως ο
τουρισμός και η αλιεία, ώστε να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση των επιπτώσεων που
μπορεί να έχουν τα διαχειριστικά σενάρια στην τοπική κοινωνία. Επισημαίνεται
ότι συμπεριλήφθηκαν δεδομένα που αφορούν τόσο σε υφιστάμενες όσο και σε πιθανές
μελλοντικές χρήσεις, π.χ. εξόρυξη υδρογονανθράκων, εγκατάσταση θαλάσσιων
ανεμογεννητριών, ώστε να σκιαγραφηθούν οι τάσεις που αφορούν σε δράσεις
ενίσχυσης της Γαλάζιας Ανάπτυξης.
Το θαλάσσιο
χωροταξικό σχέδιο περιλαμβάνει ένα ΔΘΠΠ και τη χωρική διευθέτηση των πιο
σημαντικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή του Αιγαίου,
οργανωμένων σε ένα σύστημα τεσσάρων διαχειριστικών ζωνών (A, B, Γ, Δ), μέσα
στις οποίες επιτρέπονται ή απαγορεύονται συγκεκριμένες δραστηριότητες, με
κλιμάκωση του βαθμού προστασίας από τη ζώνη Δ που είναι γενικής χρήσης, μέχρι
τη ζώνη Α η οποία περιλαμβάνει τις ζώνες υψηλής προστασίας, όπως τα Θαλάσσια
Πάρκα. Το προτεινόμενο σχέδιο αποτελεί την πρώτη συντονισμένη προσπάθεια για
την χωροθέτηση οικονομικών δραστηριοτήτων με στόχο τη διατήρηση και την
προστασία της βιοποικιλότητας στην περιοχή του Αιγαίου Πελάγους.
Θα πρέπει
να σημειωθεί ότι ο ΘΧΣ είναι μια συμμετοχική διαδικασία, όπου τα ενδιαφερόμενα
μέρη αναπτύσσουν μια αμοιβαία κατανόηση της πληροφορίας και καταλήγουν σε κοινή
συναίνεση για την παραγωγή της βέλτιστης λύσης. Στην κατεύθυνση αυτή έγινε
προσπάθεια διερεύνησης των απόψεων διαφορετικών εμπλεκόμενων Φορέων
(stakeholders) τόσο του Δημόσιου (π.χ. Υπουργεία, Αποκεντρωμένες Περιφέρειες,
ΟΤΑ, Αναπτυξιακές Εταιρείες) όσο και του Ιδιωτικού (π.χ. Συνεταιρισμοί Αλιέων,
Μονάδες Υδατοκαλλιεργειών, Ένωση Ξενοδόχων) Τομέα σε θέματα του ΘΧΣ, όσον αφορά
στην ανάπτυξη ΔΘΠΠ (ΠΕ6). Έτσι, πραγματοποιήθηκε πιλοτική εφαρμογή συλλογής
απόψεων και δεδομένων από διαφορετικούς Φορείς μέσω προσωπικών συνεντεύξεων και
συμπλήρωση ειδικών ερωτηματολογίων. Η μελέτη των ερωτηματολογίων έδειξε την
ανάγκη ανταλλαγής απόψεων ανάμεσα στους διαφορετικούς Φορείς, αφού οι
αρμοδιότητες και το πεδίο εξειδίκευσης-γνώσης τους ποικίλουν. Κατέστη σαφές ότι
τα κριτήρια με βάση τα οποία θα πρέπει να προχωρήσει ο ΘΧΣ, και εν προκειμένω η
χωροθέτηση ΔΘΠΠ, θα πρέπει να είναι περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά,
όπως άλλωστε προβλέπεται από τη σχετική Οδηγία.
Με βάση τα
παραπάνω, συνιστούμε το προτεινόμενο σχέδιο ζώνωσης να θεωρηθεί ως μία αρχική
βάση διαβούλευσης μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων τόσο σε κεντρικό όσο και σε
τοπικό επίπεδο με σκοπό σε επόμενα βήματα, με την εισροή-συλλογή περισσότερων
και κατάλληλων δεδομένων, αλλά και στο πλαίσιο οργανωμένης συμμετοχικής
διαδικασίας, να παραχθεί ένα ολοκληρωμένο, αποδεκτό, και αποτελεσματικό τελικό
προϊόν.
Το Έργο με
τίτλο «Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός για τη διατήρηση και προστασία της
βιοποικιλότητας στο Αιγαίο (MARISCA)» (www.marisca.eu), υλοποιήθηκε από πόρους
Χρηματοδοτικού Μηχανισμού Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ ΕΟΧ) περιόδου 2009 –
2014 και του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων στο πλαίσιο της πρόκλησης
«GR02 Ολοκληρωμένη διαχείριση θαλάσσιων και εσωτερικών υδάτων».
Περισσότερες
πληροφορίες
Φωτογραφικό
υλικό
Πρώτο
Πρόγραμμα, ΕΡΤ Ραδιοφωνική Εκπομπή - 12.03.2017 - 10.40 πμ - Δημοσιογράφος Πολυδεύκης
Παπαδόπουλος - Συνεντευξιαζόμενος Αν. καθ. Στέλιος Κατσανεβάκης - Συντονιστής
του Εργου MARISCA – EOX
Eco News -
SKAI TV - 06.03.2017 - MARISCA project - Ημερίδα παρουσίασης των αποτελεσμάτων
του Εργου - Δημοσιογράφος Κατερίνα Χριστοφυλλίδου - Συνεντευξιαζόμενοι Αν. Καθ.
Στέλιος Κατσανεβάκης, Δρ. Β. Βασιλοπούλου
Videos/ Youtube
Επιστημονικά
Posters
7.
Πραγματοποίηθηκαν 2 ημερίδες παρουσίασης των αποτελεσμάτων του Εργου (Μάρτιος
2017)
α. Αθήνα
β. Μυτιλήνη
Πληροφορίες
θα βρείτε
http://www.marisca.eu/index.php/el/events/past-events
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ