Διατροφή στην παιδική ηλικία: η ελληνική πραγματικότητα

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι μια ισορροπημένη διατροφή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την εξασφάλιση και τη διατήρηση μιας καλής υγείας, καθώς και προϋπόθεση για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.

Παρόλα αυτά, πολυάριθμες μελέτες έχουν αναδείξει ότι η διατροφή που ακολουθούν τα παιδιά στις ανεπτυγμένες χώρες παγκοσμίως απέχει πολύ από τις διεθνείς συστάσεις. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ «ρίχνει φως» στις διατροφικές συνήθειες του μαθητικού πληθυσμού της Ελλάδας, αξιολογώντας την ποιότητα των διατροφικών τους επιλογών και εντοπίζοντας τις κυριότερες «λανθασμένες» διατροφικές πρακτικές τους.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος ΕΥΖΗΝ από τα τρία έτη υλοποίησής του, ένα μικρό ποσοστό των μαθητών της Ελλάδας εμφανίζουν μια ικανοποιητική προσκόλληση στο διατροφικό πρότυπο της Μεσογειακής δίαιτας, όπως αυτή αξιολογήθηκε μέσω του KIDMED σκορ (εύρος: -4 έως 12). Συγκεκριμένα, κατά το σχολικό έτος 2012-13, το 39,1% των παιδιών εμφάνισαν ικανοποιητικές διατροφικές συνήθειες (KIDMED σκορ ≥ 8), το 51,7% μέτριες (KIDMED σκορ ≥ 4 και ≤ 7), και το 9,2% μη ικανοποιητικές (KIDMED σκορ ≤ 3). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατά τα επόμενα δύο σχολικά έτη η διατροφή των μαθητών της χώρας φάνηκε να απομακρύνεται κι άλλο από τις διεθνείς συστάσεις. Μάλιστα, το ποσοστό των μαθητών με ικανοποιητικές διατροφικές συνήθειες μειώθηκε στο 36,4% για το έτος 2013-14 (μείωση κατά 7% σε σχέση με το 2012-13) και στο 25,4% για το έτος 2014-15 (μείωση κατά 35% σε σχέση με το 2012-13), γεγονός που υπογραμμίζει μια διαχρονική υποβάθμιση της διατροφής των παιδιών στην Ελλάδα.

Έπειτα από σύγκριση της ποιότητας των διατροφικών επιλογών μεταξύ των δύο φύλων, τα κορίτσια φάνηκαν να έχουν ελαφρώς καλύτερες διατροφικές συνήθειες σε σχέση με τα αγόρια. Παράλληλα, δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στις διατροφικές συνήθειες των μαθητών μεταξύ των περιφερειών της Ελλάδας, αναδεικνύοντας ότι το πρόβλημα της ελλιπούς διατροφής των παιδιών στη χώρα μας είναι γενικευμένο. Πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί, ότι η διατροφή των μαθητών φάνηκε να υποβαθμίζεται με το πέρας της ηλικίας και τη μετάβαση των παιδιών από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το γεγονός αυτό παρατηρήθηκε και στα δύο φύλα, αλλά και εντός όλων των γεωγραφικών περιφερειών της χώρας, αναδεικνύοντας ότι η μετάβαση στην εφηβεία αποτελεί μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από αλλαγές στον τρόπο ζωής των παιδιών με σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα της διατροφής τους.

Ποιες είναι όμως οι μεμονωμένες διατροφικές συμπεριφορές που καθιστούν τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών στην Ελλάδα μη ικανοποιητικές; Σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα του ΕΥΖΗΝ από τα τρία έτη υλοποίησής του, περίπου το 25% των παιδιών στη χώρας μας παραλείπουν την κατανάλωση πρωινού γεύματος, το 20% καταναλώνουν έτοιμο γρήγορο φαγητό (fast food) περισσότερο από 1 φορά την εβδομάδα και το 20% καταναλώνουν σε καθημερινή βάση γλυκά. Επιπλέον, αναφορικά με τις βασικές ομάδες τροφίμων της δίαιτας, το 50% των μαθητών στην Ελλάδα καταναλώνουν λιγότερα από 2 φρούτα την ημέρα, το 75% καταναλώνουν λιγότερο από 2 μερίδες λαχανικών (ωμών ή μαγειρεμένων) την ημέρα, το 20% καταναλώνουν λιγότερο από 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι και τυρί) την ημέρα, το 50% καταναλώνουν ψάρι πιο σπάνια από 2-3 φορές την εβδομάδα και το 30% καταναλώνουν όσπρια πιο σπάνια από 1 φορά την εβδομάδα.

Με βάση τα παραπάνω, είναι σαφές ότι η διατροφή των παιδιών στην Ελλάδα απέχει αρκετά από τις διεθνείς συστάσεις, γεγονός που προκαλεί έντονο προβληματισμό για την ανάπτυξη και την υγεία τους. Με στόχο τη βελτίωση της παρούσας κατάστασης, γονείς και εκπαιδευτικοί θα πρέπει να φροντίζουν ώστε στο περιβάλλον των παιδιών να υπάρχουν πάντα διαθέσιμα θρεπτικά τρόφιμα, να σέβονται μεν τις διατροφικές τους προτιμήσεις αλλά παράλληλα να θέτουν λογικά όρια σε αυτές, καθώς και να αποτελούν οι ίδιοι πρότυπο για τα παιδιά, υιοθετώντας ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Αντιστοίχως, σε επίπεδο δημόσιας υγείας, η εφαρμογή κατάλληλων παρεμβάσεων για τη βελτίωση της διατροφής των παιδιών της χώρας είναι μεγάλης σημασίας, με γενική κατεύθυνση την ενίσχυση της υιοθέτησης του παραδοσιακού Μεσογειακού διατροφικού προτύπου στο σύνολο του πληθυσμού.

Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ πραγματοποιεί για τρίτη συνεχή χρονιά ενημερωτικές παρουσιάσεις που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους, με θέματα γύρω από την υγεία, τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και την ανάπτυξη, αλλά και ειδικότερα θέματα, όπως η Μεσογειακή δίαιτα, η εικόνα σώματος και η διαχείριση βάρους, η σχολική επίδοση και η καταναλωτική συμπεριφορά. Οι παρουσιάσεις πραγματοποιούνται στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο για τα σχολεία της Αττικής, ενώ για τα σχολεία εκτός Αττικής προσφέρεται η δυνατότητα διεξαγωγής των παρουσιάσεων μέσω skype ή μέσω εθελοντών συνεργατών του προγράμματος. Οι εκπαιδευτικοί που ενδιαφέρονται μπορούν να ενημερωθούν για το πρόγραμμα των παρουσιάσεων της τρέχουσας σχολικής χρονιάς και να συμπληρώσουν την ηλεκτρονική αίτηση συμμετοχής εδώ. Επιπλέον, για έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με θέματα ανάπτυξης, διατροφής, σωματικής δραστηριότητας και υγείας στην παιδική και εφηβική ηλικία, αλλά και συμβουλές για τη βελτίωση των συνηθειών του τρόπου ζωής των παιδιών, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να πλοηγηθούν στην ιστοσελίδα του ΕΥΖΗΝ.