Έκθεση-αφιέρωμα στον Αντώνη Πρωτοπάτση στη Δημοτική Πινακοθήκη Μυτιλήνης

Ξεκίνησε την Δευτέρα 19 Οκτωβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη η Έκθεση-αφιέρωμα στον Αντώνη Πρωτοπάτση (που θα μείνει ανοιχτή έως τις 30 Οκτωβρίου) με μία πολύ ζεστή εκδήλωση, ευτυχώς χωρίς … χαιρετισμούς επισήμων.

 Οι διοργανωτές με την ουσιαστική στήριξη της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού παρουσίασαν έργα και αρχεία του ξεχωριστού συμπατριώτη μας, (που παραχώρησε η κληρονόμος του κ Σοφία Χατζάκη) στον ευρύ διάδρομο του 2ου ορόφου, παράλληλα με την μόνιμη έκθεση έργων του σε ένα δωμάτιο της Πινακοθήκης.

 Πέρα από την άριστη προετοιμασία από τις κυρίες Άννα Λιγνού κ’ Φανή Μαρωνίτου από τα Γ.Α.Κ και τον Αργύρη Χατζημαλλή υπεύθυνο της Δημοτικής Πινακοθήκης, ο Φιλόλογος Χρήστος Χατζηλίας με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο παρουσίασε το δοκίμιο του Αντώνη Πρωτοπάτση για τις ρίζες του ρεμπέτικου τραγουδιού που τις συνδέει με την μελοποιημένη ποίηση της Σαπφώς και την προφορική παράδοση αιώνων.

 Βέβαια ο Χώρος ήταν πολύ μικρός για να χωρέσει το ενδιαφέρον αρκετών συντοπιτών μας που συμμετείχαν, οπότε ας θεωρήσουμε αυτή την πολύ αξιόλογη εκδήλωση και διοργάνωση, σαν ένα ακόμα βήμα για την αναγκαία γνωριμία του πολύπλευρου έργου του Αντώνη Πρωτοπάτση με τις γενιές που δεν τον γνώρισαν αλλά και με τις γενιές που ίσως τον λησμόνησαν. Το 1979 διοργανώθηκε μεγάλη έκθεση Ζωγραφικής-Σχεδίου του Αντώνη Πρωτοπάτση από το Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης με υπεύθυνο τον Γιάννη Παυλή. Επίσης το 2008 διοργανώθηκε έκθεση Α. Πρωτοπάτση στο αρχοντικό Γεωργιάδη από την Νομαρχία και την κυρία Σοφία Χατζάκη.

 Χρειάζεται λοιπόν να διοργανωθεί μεγάλη εκδήλωση στο Δημοτικό Θέατρο (με παράλληλα αφιερώματα) από τον Δήμο τα Γ.Α.Κ και το Αναγνωστήριο Αγιάσου, αφού ο Αντώνης Πρωτοπάτσης χαρακτήριζε την Αγιάσο Πρωτεύουσα του Λαϊκού Πολιτισμού με τα τραγούδια και τους χορούς της.

 Όπως μας λέει ο Στρατής Αναστασέλλης ένας γέρος μερακλής Αγιασώτης χαρακτήρισε τον Αντώνη Πρωτοπάτση με τούτα τα λόγια: « Τούτους είνι ιβδουμήντα ουκαδιών καρδιά, ούλους καρδιά»…

 Αλλά και παλικαρίσια καρδιά, αφού όπως διηγείται ο Δάσκαλος Απόστολος Αποστόλου στο βιβλίο του «Μνήμες» τον Νοέμβριο του 1941 η πρώτη συγκέντρωση στη γερμανοκρατούμενη Λέσβο του Λεσβιακού ΕΑΜ, έγινε σο σπίτι του Αντώνη Πρωτοπάτση που ήταν ξεμοναχιασμένο κοντά στην Αγία Φωτεινή.(στη σημερινή οδό Αντώνη Πρωτοπάτση)

 Ο Κώστας Μίσσιος στο βιβλίο του «Μυτιληνιοί λόγιοι και λογοτέχνες» έχει συλλέξει γνώμες για τον Αντώνη Πρωτοπάτση. Να μερικές:

 -«Τα σκίτσα του ήταν κάτι το αξεπέραστο, γιατί έπιανε την χαρακτηριστική στιγμή των ανθρώπων και την απόδινε με εκπληκτική μαεστρία» Κ. Μίσσιος
 -«Συλλαμβάνει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά μιας φυσιογνωμίας, μιας κίνησης»Ορ. Κανέλλης
 -«Το πέρασμα του στάθηκε καρπερό. Ήταν ένα ψιχάλισμα δροσερό από ιδέες γόνιμες, που δεν θα πάψουν να αναδίνουν την ανθοφορία τους στις ψυχές των νέων μας» Αργύρης Αραβανόπουλος

 Για την παρέα που ξεσήκωσε ο Πρωτοπάτσης και γυροφέρνανε τα χωριά, λέει ο Γ. Βαλέτας: «Δεν έκαναν απλή λαογραφία, αλλά αναζητούσαν το πνεύμα και τα μοτίβα την λαϊκής τέχνης, σε όλα της τα Φανερώματα, με σκοπό να τα αναστήσουν Καλλιτεχνικά, υψώνοντας τα σε προσωπική δημιουργία και ξαναγυρίζοντας τα με γιορτές, παραστάσεις, έργα, στην πηγή τους τον λαό, με το ιδανικό της αφύπνισης και του εκπολιτισμού…»

 Ο Μίλτος Παρασκευαΐδης μας λέει για αυτόν: «Υποστήριζε με σοβαρότητα πως ο κόσμος κατεβαίνει ένα σκαλί, όταν ξανοιχτείς ένα μίλι γύρω από το Νησί μας…»
 Αρρώστησε το 1947 σε ηλικία 53 χρονών και η Γαλλίδα σύζυγός του ζήτησε να του βγάλουν διαβατήριο ώστε να πάει στο Παρίσι για θεραπεία. Αλλά ο Υπουργός Δημοσίας Τάξης Ναπολέων Ζέρβας δεν του έδωσε (!), για να… ξεμπερδεύει με αυτόν τον σκιτσογράφο του «Ριζοσπάστη»!!!

Όπως λέει ο Κ. Μίσσιος: «Το μικρόψυχο, το ταπεινό κράτος θέλησε να τον εκδικηθεί, να τιμωρήσει έναν μισοπαράλυτο, κατάκοιτο άνθρωπο, που ζητούσε από καιρό άδεια για το εξωτερικό, μήπως εύρει εκεί την γιατρειά του… Στις 16 Απριλίου 1947, κανείς δεν μπορεί να του αρνηθεί τίποτα. Ο ωραίος απόστολος του νεοελληνικού πολιτισμού σβήνει!»

 «Ούτε η αρρώστια ούτε ο Χάρος του έσβησε το χαμόγελο απ’τό πρόσωπο, εκείνη την πηγή της ανεξάντλητης αισιοδοξίας…» γράφει ο Γ. Βαλέτας «Έκλεισε για πάντα τα μεγάλα, φωτεινά του μάτια που ήταν πλασμένα για την καλοσύνη, για την χαρά της ζωής… Πέθανε χωρίς να μάθει από τι! Αλλά ξεψύχησε πιστεύοντας ακλόνητα στο ιδανικό της Λαοκρατίας» Κατευόδιο από τον Γ. Κοτζιούλα.

 Και πράγματι λίγες μέρες μετά τις δολοφονίες διαδηλωτών στο Σύνταγμα κατά την Παλλαϊκή Συγκέντρωση του ΕΑΜ στις 3 Δεκέμβρη του 1944, αποτυπώνει σένα θαυμάσιο και τραγικό ποίημα μια πικραμένη αλλά αγωνιστική και ελπιδοφόρα κραυγή:

ΕΑΜΙΚΟ

Νύχτα βαθιά λάδι σταλιά δεν μένει
Στο λύχνο μας αργεί να φέξει… αργεί…
Μα εμείς την καρτερούμε την αυγή,
Ακοίμητοι, χλωμοί, αποφασισμένοι.

Έλεος δεν τάζει ουδέ ζητά η σφιγμένη
Καρδιά μας. Ναι, στη γνώριμη μας γη
Μόνο από μας θε να βρούμε στοργή.
Κι αν η κακία περίσσεψε του κόσμου,

Περίσσια και του κόσμου τ’ αγαθά.
Πολύ πάρα πολύ χύθηκε το αίμα.
Δε θα το πνίξει, θα πνιγεί το ψέμα.

   8-12-1944
    Α. Πρωτοπάτσης

Δημοσιεύθηκε χωρίς τον τίτλο στα «Αιολικά Γράμματα του Γιώργου Βαλέτα μέσα στη Δικτατορία.

 Μας χρειάζεται το πολύπλευρο έργο του Αντώνη Πρωτοπάτση, έχει άμεση σχέση με τη ζωή, τα μεράκια μας και τους καημούς μας.

26-10-2015       Δημήτρης Μπουρνούς