Πρωτότυπες λεζάντες από το 9ο Δημοτικό Σχολείο Μυτιλήνης για την Ημέρα κατά της βίας στο σχολείο (ΦΩΤΟ)

Με ένα πρωτότυπο τρόπο θέλησε να περάσει το μήνυμα της σημερινής ημέρας που είναι η Ημέρα κατά της βίας στο σχολείο, το 9ο Δημοτικό Σχολείο Μυτιλήνης.

Μαθητές λοιπόν έφτιαξαν λεζάντες τις οποίες τις τοποθέτησαν στα σκαλοπάτια του σχολείου που ανεβαίνουν στον 1ο όροφο.

Οι λεζάντες γράφουν «Στο 9ο Δ.Σ Μυτιλήνης, κάνουμε λάθη, συγχωρούμε, λεμέ συγνώμη, αγαπάμε, λέμε ΟΧΙ στη σχολική βία.»

6η Μαρτίου: Ημέρα κατά της βίας στο σχολείο

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα. Θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών που διεξάγονται σε σχολεία της χώρας.

Ένας μαθητής γίνεται θύμα ενδοσχολικής βίας, όταν υποβάλλεται κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους μαθητές. Κάνουμε λόγο για αρνητική ενέργεια, όταν κάποιος προκαλεί σκόπιμα ή αποπειράται να προκαλέσει βλάβη ή ενόχληση σε κάποιο άλλο άτομο. Αποκλείονται οι περιστασιακές αθώες αρνητικές ενέργειες που στοχεύουν σε έναν τυχαίο μαθητή κάθε φορά.

Οι όροι «ενδοσχολική βία» «εκφοβισμός» και «θυματοποίηση» ορίζουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός του σχολείου.

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός έχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, οι συνέπειες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και είναι δυνατόν να έχουν τραγικά αποτελέσματα.

Μορφές ενδοσχολικής βίας

Σωματική βία: Εκδηλώνεται με σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, γροθιές και γενικά έχουν σκοπό να προκαλέσουν πόνο.

Λεκτική βία: Εκδηλώνεται με φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές, αγενή σχόλια, παρατσούκλια, τα οποία έχουν σκοπό να ταπεινώσουν το θύμα και να μειώσουν την αυτοπεποίθησή του. Σε συνδυασμό με τη λεκτική βία υπάρχει και η ρατσιστική βία (σχόλια σχετικά με την καταγωγή, γλώσσα, χρώμα, ακόμα και σε μαθητές με σωματική ή πνευματική αναπηρία).

Ψυχολογική βία: Εκφράζεται με πιέσεις, απειλές, εκβιασμούς. Με την ψυχολογική βία καταπατώνται τα συναισθήματα, οι σκέψεις και η αυτοπεποίθηση των θυμάτων.

Ηλεκτρονική βία: Αφορά στον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών και εφήβων με τη χρήση διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από συνομηλίκους τους.

Κοινωνική βία: Είναι έμμεση μορφή βίας κατά την οποία το θύμα απομακρύνεται από τους υπόλοιπους επειδή νιώθει πως αυτοί που βρίσκονται γύρω του τον αντιπαθούν. Σε αυτή τη μορφή βίας συνήθως οι θύτες έχουν διαδώσει ψευδείς πληροφορίες και φήμες
για το θύμα.
 

Προφίλ θύτη

Το παιδί που ασκεί ενδοσχολική βία είναι συνήθως άτομο:

-με ανασφάλειες που θέλει να τραβήξει το ενδιαφέρον του σχολείου.
-θέλει να αισθάνεται ισχυρό και γι’ αυτό όταν κακομεταχειρίζεται τους άλλους νιώθει ευχαρίστηση
-είναι αντιδραστικό και αντικοινωνικό
-δεν έχει ηθικούς φραγμούς ούτε εκδηλώνει μεταμέλεια για τις πράξεις του
-παραμένει ψυχρό και αδιάφορο για το θύμα
-δικαιολογεί τις ενέργειες με τον ισχυρισμό ότι τον προκάλεσαν τα ίδια τα θύματα
-εξαναγκάζει τα θύματα να του δίνουν χρήματα, προσωπικά αντικείμενα κ.ά.
Ένα από τα αίτια της επιθετικής συμπεριφοράς είναι τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, όπως η ανασφάλεια και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Με την άσκηση βίας, λοιπόν, το παιδί προσπαθεί να επιβληθεί στους άλλους, νομίζοντας ότι θα αποκτήσει κύρος και αναγνωρισιμότητα.

Η εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι αποτέλεσμα εμπειριών και ερεθισμάτων στα οποία έχει εκτεθεί το παιδί κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής του πορείας. Γενικότερα, καταλυτικό ρόλο διαδραματίζουν τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, η στάση της οικογένειας, τα γνωρίσματα του σχολικού περιβάλλοντος, το ψυχολογικό κλίμα και οι παιδαγωγικές πολιτικές του σχολείου, τα κοινωνικά ζητήματα και προβλήματα που ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές. Ο σημαντικότερος παράγοντας που ωθεί τα παιδιά να ασκήσουν βία είναι η οικογένεια. Παιδιά που έχουν υποστεί στερήσεις ή συνεχείς απαγορεύσεις από την οικογένεια έχουν περισσότερες πιθανότητες να ασκήσουν βία, προκειμένου να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους. Ακόμη ένας λόγος που οδηγεί τα παιδιά στην άσκηση βίας είναι η παραμέληση ή η απόρριψη από τους γονείς του. Η στέρηση της προσοχής γεννά σε ορισμένα άτομα την εσωτερική ανασφάλεια και τη δυστυχία. Γι’ αυτό προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των αγαπημένων τους προσώπων προβαίνοντας σε βίαιες ενέργειες. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς, αλλά αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφεύγει.

Επιπρόσθετα, τα επιθετικά παιδιά είναι πιθανό να μιμούνται τους γονείς τους. Όταν οι γονείς χρησιμοποιούν βία για να επιβληθούν, μεταφέρουν στα παιδιά τους ακριβώς τις ίδιες συμπεριφορές και τους έχουν ως πρότυπο. Βλέποντας τους γονείς τους να ασκούν βία, μαθαίνουν να ζουν έτσι και το θεωρούν απολύτως φυσιολογικό.

Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν σωματική τιμωρία περιστασιακά δε θεωρείται πως επηρεάζονται ιδιαίτερα μακροπρόθεσμα, αλλά όσα βλέπουν την παλάμη των γονιών τους σε τακτική βάση, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβληματική συμπεριφορά, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε αντικοινωνικότητα. Είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσουν ψυχολογικές διαταραχές ή κατάθλιψη και να υιοθετήσουν την πρακτική βίας προς τους άλλους, όταν γίνουν οι ίδιοι ενήλικοι.

Οι γονείς που χρησιμοποιούν τέτοιες μεθόδους καταφεύγουν σ’ αυτές πιστεύοντας ότι έχουν αποτέλεσμα και ίσως έχουν, αλλά μόνο παροδικό.
Η συνεργασία του εκπαιδευτικού με το επιθετικό παιδί είναι το παν και η ικανότητα του πρώτου να δείχνει κατανόηση για την προβληματική συμπεριφορά του δεύτερου, αποτελεί την ουσία της συνεργασίας για τη λύση του προβλήματος. Αρχικά ο εκπαιδευτικός μπορεί να παραμείνει δίπλα στο παιδί, όταν αυτό βιώνει θυμό και να το παρατηρήσει, έτσι ώστε να εντοπιστεί η έναρξη των αρνητικών συναισθημάτων του. Μέσω της αποδοχής των συναισθημάτων του παιδιού, ο εκπαιδευτικός θα μπορέσει να χειριστεί τα ίδια τα συναισθήματα και να ηρεμήσει το παιδί.

Κάποιες βασικές τεχνικές προκειμένου να καταφέρει κάτι τέτοιο ο εκπαιδευτικός είναι:

-συντονισμός των συναισθημάτων του εκπαιδευτικού με αυτά του παιδιού
-εστίαση της προσοχής στη γλώσσα του σώματος και στις εκφράσεις του προσώπου του παιδιού
-απόλυτη συγκέντρωση σ’ αυτά που λέει το παιδί και σοβαρή αντιμετώπιση των προβλημάτων του
-χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς και όχι του παιδιού
-βοήθεια στο να κατανοήσει το ίδιο το συναίσθημα που κρύβεται πίσω από την επιθετική συμπεριφορά και να του μάθει πως κάποιες συμπεριφορές απλώς δεν είναι αποδεκτές, ενισχύοντας το παιδί όταν εκδηλώνει αποδεκτές συμπεριφορές. Θα πρέπει το παιδί να λαμβάνει την ειλικρίνεια και τον έπαινο από τον εκπαιδευτικό και όχι την απόρριψη.

Προφίλ θύματος 

Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι:
-η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα αδιαθεσία
-οι αδικαιολόγητες απουσίες
-η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση, που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν
-το γεγονός ότι περνά το χρόνο του κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία
-το ότι καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι
-το ότι αρχίζει να αλλάζει τις διαδρομές από τις οποίες συνήθιζε να πηγαίνει στο σχολείο ή να επιστρέφει από το σχολείο στο σπίτι
-ότι τα ρούχα του είναι σχισμένα και κατεστραμμένα.
-το ότι έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν
-το ότι χάνει τα πράγματά του
-το ότι ζητάει συχνά χρήματα από τους γονείς του γιατί χάνει αυτά που του δίνουν
-το ότι αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις, δραστηριότητες
-το ότι υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν
-το ότι παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα (άγχος, συναισθήματα ανασφάλειας και φόβου, πονοκεφάλους διαταραχές ύπνου…)
-το ότι δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στην τάξη.

Ένα σημαντικό βήμα που μπορούν να κάνουν οι γονείς, για να προστατεύσουν τα παιδιά τους να μην πέσουν θύμα βίας είναι να επιδιώκουν να επικοινωνούν συχνά με το προσωπικό του σχολείου. Η συχνή επικοινωνία των γονέων με τους δασκάλους του παιδιού τους μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα σημαντική ως προς την πρόληψη ή ακόμη και την καταστολή καταστάσεων βίας. Ωστόσο, σε καμιά περίπτωση οι εκπαιδευτικοί δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν οτιδήποτε συμβαίνει στους μαθητές τους. Η σχέση εκπαιδευτικών και γονέων πρέπει να είναι μια γόνιμη σχέση αμοιβαίας συνεργασίας.

Το σχολικό σύστημα θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένο, ώστε να μεριμνά όταν εμφανίζονται ισχυρές ενδείξεις ότι κάποιος μαθητής έχει πέσει θύμα βίας. Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με την υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανό και να καταστρώνουν σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης:

-οργάνωση παιχνιδιών ρόλων
-σχέδια δραστηριοτήτων στην τάξη
-παιχνίδια
-προβολή βίντεο
-παρουσίαση στην τάξη περιπτώσεων σύγκρουσης και τρόπων αντιμετώπισης
-εκπαίδευση των μαθητών στη διαμεσολάβηση συνομηλίκων και στην επίλυση συγκρούσεων
-οργάνωση εκδηλώσεων με κοινό τους γονείς και άλλες ομάδες της κοινότητας
-συζήτηση στην τάξη
-τακτική επιτήρηση αυλών και δυσπρόσιτων χώρων
-ενθάρρυνση των μαθητών για να εκμυστηρεύονται στους εκπαιδευτικούς τα παράπονά τους

Θα πρέπει, δηλαδή, το σχολικό σύστημα να είναι προετοιμασμένο, όχι μόνο στο να εντοπίζει ενδείξεις βίας, αλλά να προλαμβάνει και να δρα με συγκεκριμένο τρόπο σε περίπτωση που εντοπιστούν καταστάσεις βίας εντός των τειχών του.
Το σχολείο πρέπει να είναι ένα ασφαλές περιβάλλον για όλους τους μαθητές. Κανένα παιδί δεν πρέπει να φοβάται να βρεθεί εκεί, επειδή υπάρχουν κάποιοι που θα προσπαθήσουν να το φοβίσουν ή να του επιτεθούν σωματικά ή λεκτικά.

Δρ. Θεοφανεία Σιούτη
Σχολική Σύμβουλος