ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΑΝΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ- ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

Το lesvospost.com εύχεται χρόνια πολλά και υγεία σε όλους τους εορταζόμενους-εορταζόμενες…….. Καλή  Παναγιά. Είθε η Κυρία Θεοτόκος να μας σκεπάζει και να μας οδηγεί στον ανηφορικό δρόμο της ανάστασης τόσο για μας όσο και για την πατρίδα μας που δοκιμάζετε σκληρά. Χρόνια Πολλά.

Με μεγάλες τιμές εορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό, σε χώρες με συμπαγή παρουσία Ελλήνων Ορθοδόξων. Πάσχα του καλοκαιριού ονομάζει ο λαός το Δεκαπενταύγουστο, καθώς η Παρθένος Μαρία θεωρείται το ιερότερο πρόσωπο της Ορθοδοξίας.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη γιορτή του καλοκαιριού στην Ελλάδα, μιας και κάθε νομός ή μικρή επαρχία έχει τη δική της θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Ανάλογα με τα τοπικά έθιμα και τα παραδοσιακά προϊόντα της κάθε περιοχής, τα πανηγύρια ποικίλουν ως προς τον πλούτο και το είδος των εκδηλώσεων.

Η «Αγία Σιών» στην Αγιάσο της Λέσβου

Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία για όλους. Με επίκεντρο της ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα. Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 27 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ' τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού. Στην Αγιάσο τον Δεκαπενταύγουστο συναντά κανείς όλα αυτά που συνθέτουν την εικόνα ενός τυπικού νησιώτικου πανηγυριού, πλανόδιους πωλητές, μουσικοχορευτικά συγκροτήματα και λαϊκές ορχήστρες, ενώ τα σκωπτικά πειράγματα δίνουν και παίρνουν, συντηρώντας μια παράδοση αιώνων.

Η «Παναγία η Γλυκοφιλούσα» στην Πέτρα της Μυτιλήνης

«Θεοτόκε, ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν Χριστιανῶν σκέπε, φρούρει, φύλατε τοὺς ἐλπίζοντας εἰς Σὲ»  

Ένα από τα ωραιότερα και πρωτότυπα θρησκευτικά μνημεία και προσκυνήματα, τα οποία έχει να επιδείξει όχι μόνο η κωμόπολη Πέτρα, αλλά και το νησί της Μυτιλήνης είναι το σεβάσμιο και ιστορικό προσκύνημα «Παναγία η Γλυκοφιλούσα». Αποτέλεσε και αποτελεί ισχυρό πόλο έλξης για χιλιάδες Έλληνες και ξένους επισκέπτες που κάθε χρόνο ανεβαίνουν τα 114 σκαλοπάτια για να προσκυνήσουν τη Μεγαλόχαρη, να σταθούν με δέος και να προσευχηθούν στην Αγία Εικόνα της Μεγαλόχαρης στην κορυφή του Ιερού βράχου και να νιώσουν την καρδιά τους να πάλλεται από ευλάβεια και σεβασμό. 

Στην κορυφή του βράχου της Πέτρας ύψους σαράντα περίπου μέτρων, βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, σε θέση οχυρή και απόρθητη, που κατά τους χρόνους της ηγεμονίας των Γατελούζων στη Λέσβο ήταν μικρό φρούριο. Το φρούριο ήταν απρόσιτο από τις τρεις πλευρές λόγω του απόκρημνου βράχου και μόνο από την ανατολική μπορούσε κάποιος να αναρριχηθεί μέχρι τα τείχη του οχυρού, αλλά και εύκολα να αποκρουσθεί από τους αμυνόμενους.

Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την ύπαρξη του φρουρίου κατά τους χρόνους εκείνους. Ο Φλωρεντίνος Αββάς Χρ. Μπουοντελμόντε, ο οποίος είχε επισκεφθεί τη Λέσβο στις αρχές του ΙΕ΄ αιώνα, στο βιβλίο του για τα νησιά του Αρχιπελάγους, που εκδόθηκε το 1420, αναφέρει μεταξύ άλλων και το φρούριο της Πέτρας. Επίσης ο Βαρθ. Ζαμπέρτι σε σονέτο του που περιέχεται στο βιβλίο του για τις Νήσους του Αιγαίου που εκδόθηκε το 1845 αναφέρει και το φρούριο της Πέτρας. Και Μεσαιωνικοί Χάρτες σημειώνουν το φρούριο ακριβώς στο βράχο. Αλλά και σήμερα υπάρχει στον περίβολο του Ιερού Ναού τεμάχιο φολιδωτού οικόσημου των Γατελούζων, ενδεικτικό του ενδιαφέροντος των τότε ηγεμόνων της Λέσβου για τη θέση, όπως και δικέφαλος αετός εντετοιχισμένος στη δυτική πλευρά του αυλότοιχου.

Εντός του φρουρίου υπήρχε Ναϊδριο της Παναγίας, πριν την κατάκτηση της Λέσβου από τους Τούρκους το 1462. Το έτος 1609 στη θέση του Ναϊδρίου ανεγέρθηκε μεγαλύτερη Εκκλησία με τέσσερα κελλιά και στο κτίσιμο αυτής αναφέρεται σχετικός θρύλος. Από τα ιερά σκεύη της Εκκλησίας του 1609 διατηρούνται εκτός των άλλων αργυρό θυμιατήριο του 1667 και αργυρό επίσης Άγιο Ποτήριο του 1742. Το έτος 1840 δυνάμει Σουλτανικού φιρμανίου που σώζεται ακόμα, ανακαινίσθηκε εκ θεμελίων ο Ιερός Ναός στη σημερινή του μορφή, Τρίκλιτος Βασιλική με ξυλόγλυπτο Δεσποτικό θρόνο και με ξύλινο ζωγραφισμένο Τέμπλο. Πλησίον του Ιερού Ναού βρίσκεται τετράγωνος εξώστης, στον οποίο γίνεται η τελετή της Αναστάσεως του Κυρίου. Λίγες βαθμίδες παραπάνω βρίσκεται άλλος μικρότερος εξώστης, μέρος του οποίου καλύπτεται από το κωδωνοστάσιο, στηριζόμενο σε δύο κίονες, στο ανατολικό άκρο του  εξώστη  και με δύο ψευδοκίονες εντετοιχισμένων στον αυλότοιχο, και από τις δύο πλευρές της θύρας, δια της οποίας εισερχόμαστε στην αυλή της Εκκλησίας. Στο υπέρυθρο αυτής υπάρχει χαραγμένο το έτος της τελευταίας ανακαίνισης του Ιερού Ναού, 1840.

Ο Ιερός Ναός ήταν κτισμένος προς την νοτιοανατολική πλευρά του εσωτερικού του αυλότοιχου. Στη δυτική πλευρά μεταξύ Νάρθηκα και αυλότοιχου υπάρχουν τρεις τάφοι με μαρμάρινες ενεπίγραφες πλάκες του παρελθόντος αιώνα. Κάτω από τον Ιερό Ναό υπάρχει φυσική δεξαμενή, εντός της οποίας συλλέγονται από τη στέγη της Εκκλησίας τα ύδατα της βροχής.

Τα αφιερώματα των πιστών ήταν πλούσια και έλαμπε ο Ιερός Ναός από χρυσό και αργυρό και πολύτιμους λίθους. Με ασήμι και χρυσό ήταν επενδυμένες οι μεγάλες Εικόνες του Τέμπλου και πολλές από τις μικρές, ασημένια και χρυσά τα περισσότερα καντήλια, τα δισκοπότηρα, τα Ευαγγέλια, τα θυμιατήρια, τα εξαπτέρυγα.

Αυτός όμως ο πλούτος προκάλεσε και τη δίωξη του Ιερού Ναού. Είκοσι πέντε χρόνια μετά την τελευταία ανακαίνιση, το 1865. Τουρκαλβανοί ληστές εισόρμησαν στον περίβολο του Ιερού Ναού, πήραν με βίαιο τρόπο από τη Μοναχή Μελάνη, τη μόνη που κατοικούσε τότε σε κελί του Ιερού Ναού, το κλειδί της Εκκλησίας και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα άρπαξαν ό,τι πολύτιμο βρήκαν σε χρυσό και άργυρο και μετάξι και μόνο όταν ένας από τους ληστές επιχείρησε να αφαιρέσει την αργυρή επένδυση της μεγάλης Εικόνας της Θεοτόκου του Τέμπλου η Μεγαλόχαρη έκανε το θαύμα της και ο ληστής σωριάστηκε παράλυτος. Φοβήθηκαν τότε τη θεία οργή και οι άλλοι ληστές, παρέλαβαν τον παράλυτο σύντροφό τους και ότι είχαν συγκεντρώσει από τα κλοπιμαία και έφυγαν. Ελάχιστα από τα πολύτιμα ιερά σκεύη διασώθηκαν τότε, όπως η αργυρή επένδυση της Εικόνας της Θεοτόκου, το αργυρό Θυμιατήριο του 1667 και το Άγιο Ποτήριο του 1742.

Κατά την επιδρομή της 12ης Μαρτίου 1676 του Γάλλου κουρσάρου Κρεβελλιέ, διασώθηκε ο Ιερός Ναός της Παναγίας, όπως και οι λοιπές Εκκλησίες της Πέτρας, ίσως διότι οι κουρσάροι ήταν Χριστιανοί. Περιορίστηκαν μόνο στη λήστευση των οικιών και την απαγωγή 500 αιχμαλώτων κυρίως νέων και νεανίδων. Τότε ερημώθηκε η Πέτρα, για να ακμάσει ξανά τέλος του ΙΗ΄ αιώνα. Είναι άγνωστο πότε καθαγιάστηκε και τελέστηκαν τα εγκαίνια του Ιερού Ναού.

Στο Ιερό Προσκύνημα, εκτός από τη Θαυματουργό Εικόνα της Παναγίας, έχουν αποθησαυριστεί και τα Άγια Λείψανα του Αγίου Τρύφωνος, της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Χαραλάμπους, τα οποία φυλάσσονται σε περίτεχνη λειψανοθήκη.    

Για τη Θαυματουργή Εικόνα επικρατούν πολλοί θρύλοι. Μεταξύ αυτών είναι οι κάτωθι: «Στα παλιά χρόνια καράβι Γαλαξειδιώτικο ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Πέτρας  ανάμεσα στο μικρό Νησί και τη στεριά. Ένα Σαββατόβραδο ο καπετάνιος κατέβηκε στην καμαρούλα του να προσκυνήσει το Εικόνισμα της Παναγίας και να ανάψει το καντήλι της, ξαφνιάστηκε όμως όταν είδε άδεια τη θέση του Εικονίσματος. Κανείς από τους ναύτες του δεν ήταν σε θέση να τον πληροφορήσει τι απέγινε το Εικόνισμα.  Ανεβαίνοντας όμως στην κουβέρτα παρατήρησε ένα υπέργειο φως να περιφέρεται σαν αστέρι λαμπερό στην κορυφή του βράχου της Πέτρας. Βγαίνει ο καπετάνιος στη στεριά, σκαρφαλώνει στο βράχο, βρίσκει εκεί το εικόνισμα, το παίρνει και το ξαναφέρνει στο καράβι. Το ίδιο όμως συνέβη και τις επόμενες δύο βραδιές. Κατάλαβε τότε πως η Παναγία ήθελε να μείνει παντοτινά στο βράχο της Πέτρας. Συνεννοήθηκε με τους προεστούς του χωριού, έκτισαν εκεί ένα μικρό Εκκλησάκι και τοποθέτησαν μέσα το θαυματουργό εικόνισμα της Μεγαλόχαρης».

«Όταν ήθελαν να χτίσουν την Εκκλησία, ένα περιστέρι κρατώντας μεταξωτή κλωστή χάραξε τα θεμέλια του Ιερού Ναού και του αυλόγυρου, ξετυλίγοντας τη μεταξωτή κλωστή. Με φόβο και τρόμο οι τεχνίτες έκτιζαν τον αυλότοιχο στην άκρη του απότομου βράχου πατώντας σε κρεμασμένες σκαλωσιές και η δουλειά δεν προχωρούσε γρήγορα.  Η Μεγαλόχαρη, όμως έκανε και εδώ το θαύμα της, για να τους δώσει θάρρος. Το πρώτο Σαββατόβραδο ο επιστάτης κρατώντας στο ένα χέρι το καραφάκι με το ρακί και στο άλλο το δίσκο με τα ποτήρια γύριζε τις σκαλωσιές κερνώντας τους τεχνίτες. Για μια στιγμή όμως παραπάτησε και γκρεμίστηκε. Τρομαγμένοι όλοι, τεχνίτες και εργάτες κοίταξαν κάτω περιμένοντας να τον δουν ξαπλωμένο και νεκρό. Συγκλονίστηκαν,  όταν τον είδαν όρθιο με το καραφάκι το δίσκο στα χέρια του να τους φωνάζει «Μη φοβάσθε παλικάρια, η χάρη της μας βοηθάει» και αμέσως ανέβηκε ξανά στο βράχο και συνέχισε το κέρασμά του.    

Πηγή υλικού

Ιερέως Πλάτωνος Ζαφείρογλου, Η Παναγία της Πέτρας, Πέτρα 1971 (Ανατύπωση 2010)

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων

Πηγη romiosini.org.gr

Η κρυμμένη Παναγία η Γαλατούσα στην Μυτιλήνη

Καταθέτει την εμπειρία της η Δημοσιογράφος Βίκυ Καλοφωτιά

Ξυπνώντας από έναν γλυκό και γαλήνιο ύπνο εκείνη την ξεχωριστή, ανοιξιάτικη μέρα-που αποδείχθηκε ιδιαίτερα ευλογημένη-κατευθύνθηκα στην πόρτα του μπαλκονιού, για να θαυμάσω και να ατενίσω ακόμη μια φορά την δαντελένια και απέραντη θάλασσα που ξετυλιγόταν μπροστά μου σαν υδάτινη βεντάλια. Ο ήλιος έριχνε τις χρυσές του ακτίνες σε όλη την πλάση γύρω, προσδίδοντας λάμψη στα κρυστάλλινα νερά του Βορείου Αιγαίου και ζεστασιά στην ψυχή. Ξαφνικά κάτι μέσα μου με έκανε να νιώσω ότι η συγκεκριμένη ημέρα ήταν η ιδανική για να πραγματοποιήσω εκείνη την επίσκεψή μου στο Κάστρο της Μυτιλήνης, που ανέβαλλα από καιρό.

Κάτι σαν μια φωνή από τα βάθη της ψυχής μου…σαν ένα κάλεσμα…

Φτάνοντας στην περιοχή του Κάστρου, λίγο πριν αρχίσω την ανάβαση σε αυτό και την εξερεύνησή του, κοίταξα θυμάμαι τον ξάστερο ουρανό και τη στιγμή εκείνη με κατέκλυσε έντονα η επιθυμία να στρέψω το κεφάλι μου δεξιά, στο ύψος ενός βράχου, που το μεγαλύτερο τμήμα του ήταν κρυμμένο στη γη και στην κορυφή του ήταν στερεωμένος ένας σταυρός πάνω σε μια μικρή καμπάνα. Γύρω-γύρω η ομορφιά του τοπίου με τα ανθισμένα λουλούδια και τις πεταλούδες να πετάνε παντού, ήταν από μόνη της αρκετή για να απορροφήσει κάποιον μόνο στο να την θαυμάζει, μη αφήνοντάς τον να δει τίποτε άλλο. Όχι όμως για εκείνον που ξέρει πού ακριβώς να κοιτάξει…και πώς να παρατηρήσει…γιατί η ζωή του έχει αποδείξει ότι οι πολυτιμότεροι θησαυροί βρίσκονται στα πιο απίθανα μέρη…εκεί, που συνήθως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν δίνουν καμιά σημασία…και προσπερνούν αδιάφορα…

Πλησιάζοντας στον βράχο, με συνεπήρε η απλότητά του και προς μεγάλη μου χαρά ανακάλυψα ότι στο πλάι υπήρχε ένα μικρό σκαλί, που οδηγούσε σε μια τσίγκινη πόρτα. Λίγο πριν απλώσω το χέρι να την ανοίξω, με κυρίευσε στιγμιαία ο φόβος για το τι θα αντίκριζα, μπαίνοντας στο χώρο που βρισκόταν πίσω από αυτήν. Αλλά αμέσως το αίσθημα του φόβου παραχώρησε τη θέση του στο θάρρος, γιατί σκέφτηκα ότι κάπου, όπου υπήρχε το ιερό σύμβολο του σταυρού, μόνο καλό θα μπορούσε να σημαίνει…και ανοίγοντάς την βρέθηκα στο εσωτερικό μιας γραφικής εκκλησούλας, που η ενέργειά της με τύλιξε αμέσως στη θαλπωρή της και ξάφνου αισθάνθηκα πλήρως εναρμονισμένη με τον ιερό αυτό χώρο. Το άρωμα από το λιβάνι και το μύρο άγγιξε σαν χάδι όλες μου τις αισθήσεις, γαληνεύοντας μονομιάς την ψυχή και το νου μου. Και τότε εκεί, στρέφοντας το βλέμμα μου στην αριστερή πλευρά του τοίχου, συναντήθηκαν οι ματιές μας και ένα ζεστό κύμα Αγάπης και συγκίνησης πλημμύρισε όλη μου την ύπαρξη.

Εκεί, σκεπασμένη γύρω-γύρω με ένα μεταξωτό, λευκό ύφασμα με το σύμβολο του σταυρού κεντημένο πάνω του με χρυσή κλωστή, βρισκόταν η ιερή εικόνα της Παναγίας της Γαλατούσας…

Τυλιγμένη στον κόκκινο χιτώνα Της…να κρατάει στην αγκαλιά Της τον λατρεμένο Της Υιό, θηλάζοντάς Τον…

Ιερή εικόνα…ιερή φιγούρα…ιερή στιγμή…το θαύμα και το μεγαλείο της Μητρότητας απεικονισμένο με πάσα λεπτομέρεια, δημιουργώντας σου συναισθήματα δέους, Αγάπης, λατρείας, συγκίνησης, θαυμασμού, αγαλλίασης…Το πρόσωπό Της γεμάτο τρυφερότητα προς τον μονάκριβο Υιό Της…που σήμαινε για Εκείνη τον κόσμο ολόκληρο…κι ακόμη παραπέρα…Τον Υιό Της, που αργότερα είδε να σταυρώνεται επειδή θέλησε και πάσχισε να κηρύξει παντού την ΑΓΑΠΗ…Την Αγάπη που μεταμορφώνει και το πιο άγονο τοπίο στην ίδια τη ΖΩΗ…Που είναι η μεγαλύτερη δύναμη για να καταφέρουμε το ο,τιδήποτε, φτάνει μόνο να το συνειδητοποιήσουμε…και να το θελήσουμε…και να κινηθούμε προς την κατεύθυνσή της…

Η Αγάπη της Μητέρας προς το παιδί της…

Που δεν διστάζει να θυσιαστεί για να το προστατεύσει…που είναι πάντοτε δίπλα του ανιδιοτελώς και που παίρνει ζωή μέσα από το χαμόγελό του…

Που είναι ο επίγειος άγγελός του…

Που θα έδινε για χάρη του και την ίδια της τη ζωή…χωρίς δεύτερη σκέψη…φτάνει εκείνο να είναι χαρούμενο κι ευτυχισμένο…για πάντα…

Ο Θηλασμός ως φορέας ζωής…υπέρτατη ένδειξη στοργής, αφοσίωσης και Αγάπης…

Η Μάνα…ιερή λέξη…άγια η μορφή της…

Άγρυπνος προστάτης του παιδιού της…

Φροντίζει αγόγγυστα για εκείνο χωρίς να υπολογίζει δυσκολίες και φουρτούνες. Γιατί δεν υφίστανται δυσκολίες, όταν πρόκειται για τη ζωή του παιδιού της. Βρίσκει πάντοτε λύσεις και δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά μόνο η μέγιστη δυνατή φροντίδα από εκείνη προς αυτό…

Η Παναγία…

Προστάτιδα της Μητρότητας και του Θηλασμού…

Υμνεί τη Ζωή…και τη θαυματουργή δύναμη της Αγάπης…

Με το παιδί Της πάντοτε στην αγκαλιά Της…

Πριν…τώρα…μετά…παντοτινά…αιώνια…

Βίκυ Καλοφωτιά

Παναγία Τρουλωτή στους Πύργους Θερμής: Στο βάθος ενός λιθόστρωτου μονοπατιού στους άνω Πύργους Θερμής σε απόλυτη αρμονία με την γαλαντομία της φύσης δεσπόζει ο βυζαντινού τύπου πανάρχαιος ναός της Παναγίας της Τρουλωτής. Το κτίσιμο του αποτέλεσε σημείο κάθαρσης για την διαδικασία συνομωσίας με αποτέλεσμα το σφετερισμό του θρόνου της Κωνσταντινούπολης και τη φυλάκιση του γιου της αυτοκράτειρας του Βυζαντίου "Αγίας Ειρήνης της Αθηναίας" Κωνσταντίνου του ΣΤ'. Η οποία εντέλει βρέθηκε εξόριστη στη Λέσβο και χάρη στον οβολό των πιστών μετά από συνεχείς προσπάθειες συγκέντρωσε τα απαραίτητα χρήματα για την ανέγερση του. Η ονομασία "Τρουλωτή" προκύπτει από το γεγονός ότι τον τρούλο κοσμεί εσωτερικά η εικόνα της "Βρεφοκρατούσας" και όχι αυτή του Παντοκράτορος όπως είθισται.

Παναγία Χρυσομαλλούσας στη Μυτιλήνη: Ο επιβλητικός αυτός ναός αποτελεί ένα ακόμη αφιέρωμα στην Παναγία αποτελώντας προσελκύοντας τους κατοίκους όχι μόνο του ομώνυμου οικισμού στον οποί βρίσκεται αλλά και πλήθος πιστών από όλη την πόλη και τις γύρω περιοχές. Μάλιστα στις εγκαταστάσεις του ετάφη ο Πολιούχος της Μυτιλήνης Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος ενώ στην αυλή διατηρείται και ένας μικρός ναΐσκος προς τιμήν του.
Παναγία η Ευαγγελίστρια στου Ακλειδιού: Ο ναός βρίσκεται στο πανέμορφο και  καταπράσινο προάστιο του Ακλειδιού κοντά στην περιοχή της Βαρειάς. Λουσμένος στο φως είναι πάντα μία ήσυχη γωνιά για προσευχή και κατάνυξη.
Παναγία Αμαλής: Το απόλυτο ησυχαστήριο  στο κέντρο ενός πυκνόφυτου πευκοδάσους στο βουνό της Αμαλής κοντά στην Αγία Μαρίνα. Λέγεται ότι η σημερινή μορφή του πετρόκτιστου ναού προέκυψε από τα θεμέλια ενός παλαιότερου. Το ΝΑ τμήμα της εκκλησίας είναι φτιαγμένο από περιδοτίτες και ένθετα τούβλα ενώ φιγουράρει και μία γραφική στέρνα.

Παναγία Ποταμούσα στον Κάτω Χάλικα: Δίπλα σε ένα από τα ρέματα της περιοχής βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγίας της "Ποταμούσας". Χαμένο ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση με την εικόνα της Παναγίας η οποία βρέθηκε μέσα στο συγκεκριμένο ποταμό να φημολογείται ότι ανοιγοκλείνει τα μάτια της σε πιστούς κατόπιν προσευχής και ειλικρινούς μετάνοιας. Μάλιστα λόγω του ότι βρίσκεται σε έκταση απέναντι από την κάτω πύλη του νοσοκομείου της Μυτιλήνη δέχεται πλήθος επισκεπτών οι οποίοι προσδοκούν στην παρέμβαση της όσον αφορά θέματα υγείας. Δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγίας υπάρχουν άλλα δύο: το ένα αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή και το άλλο το οποίο φιλοξενούσε παλιότερα το αγίασμα.

Παναγία η Φανερωμένη στο Σίγρι: Στην παραλιακή ζώνη "Καλολιμνιώνας" χαμένη στα έγκατα ενός βράχου η Παναγία η Φανερωμένη έχει συντροφιά την αλμύρα, το βουητό του κύματος και φυσικά την συχνή επίσκεψη πιστών. Αφιερωμένο στη Ζωοδόχου Πηγή το λευκό αυτό ξωκλήσι γιορτάζει κανονικά κάθε Λαμπροπαρασκευή ενώ λέγεται ότι εκεί μόνασε ο κτήτωρ της Μονής Υψηλού Άγιος Θεοφάνης μετά τον διωγμό του από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης την εποχή των εικονομαχιών.

Παναγία Γοργόνα στη Σκάλα Συκαμνιάς: Ένα ακόμη στοιχείο εμβληματικής ομορφιάς είναι και τούτο το ξωκλήσι επάνω στο βράχο, συνεχής παρατηρητής της δράσης των ψαράδων στο μικρό λιμανάκι της Σκάλας. Από εκεί αναδύονται μυρωδιές θυμιάματος και βασιλικού χωρίς παύση ενώ τα ηλιοβασιλέματα είναι κάτι παραπάνω από μαγικά. Χαρακτηριστικό του ναού -εξ ου και το όνομα- είναι η τοιχογραφία στην οποία φιγουράρει η Παναγία με ουρά γοργόνας. Το εκκλησάκι το οποίο χτίστηκε το 1913 στη θέση ενός προϋπάρχοντος σχεδόν μέσα στη θάλασσα έγινε ακόμη γνωστότερο χάρη στη συγγραφή του βιβλίου "Η Παναγιά η Γοργόνα" με την υπογραφή του πολυβραβευμένου συγγραφέα και ακαδημαϊκού  από τη Συκαμνιά Στρατή Μυριβήλη.

Παναγία  Μυρσινιώτισσα στην Καλλονή: 2 χλμ από την Καλλονή στην πλαγιά του βουνού "Δρακοντίτσι" δεσπόζει το γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας Μυρσινιώτισσας. Κτίστηκε από τον Άγιο Ιγνάτιο τον Αγαλιανό. Με τις ολάνθιστες και περιποιημένες αυλίτσες καθώς και τα ανεκτίμητηα αξίας κειμήλια το μοναστήρι πήρε το όνομα του από την εύρεση της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας  μέσα σε μυρσίνες. Εκτός από την ημέρα της Κοιμήσεως ο ναός γιορτάζει ανήμερα των Εισοδίων, του Ευαγγελισμού, της Συνάξεως και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Παναγία Φανερωμένη στη ΑΓΟΡΑ της Μυτιλήνης: H εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης βρέθηκε στο ισόγειο ενός φτωχικού σπιτιού των Κυδωνιών.Μετά την ανεύρεση της εικόνας, πλήθος θαυμάτων επακολούθησαν. Για αρκετά χρόνια, άνθρωποι πονεμένοι, άρρωστοι, ακόμα και μουσουλμάνοι, προσερχόντουσαν από κάθε γνωστό μέρος στο αγίασμα της Παναγίας Φανερωμένης. 

Παναγία Κρυφτή στο Παλαιοχώρι: Προσεγγίζεται συνήθως  από τη θάλασσα ωστόσο μονοπάτι μέσα από ελαιώνα της περιοχής μας οδηγεί σε αυτό το ξωκλήσι το οποίο γιορτάζει ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Κοφτοί λευκοί βράχοι με ζώνες φυσικού ζεστού νερού να ξεπροβάλλουν μέσα στη θάλασσα κλείνουν στην αγκαλιά τους αυτό το καταφύγιο το οποίο αποτέλεσε ιδανικό τόπο αναχώρησης και έλευσης υποβρυχίων την εποχή της Γερμανικής Κατοχής. Η παράδοση θέλει επί Τουρκοκρατίας μία γυναίκα να φθάνει κυνηγημένη με το παιδί της στο βράχο για να σωθεί από τους Τούρκους. Έταξε στην Παναγία να φτιάξει στο βράχο ναό αφιερωμένο σε κείνη αν σωζόταν. Μάλιστα επειδή οι Τούρκοι που την κυνήγησαν ήταν επάνω σε άλογα γι αυτό και οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου προσεγγίζουν το ναό με άλογα ανήμερα του πανηγυριού. Από πολύ παλιά πάσχοντες από ρευματοειδή νοσήματα πήγαιναν στο ξωκλήσι γι ανα προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και έτσι να θεραπευτούν.

Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Ερεσό: Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ναού αποτελεί το ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής ξύλινο τέμπλο του ενώ λέγεται ότι η ανακαίνιση του στα θεμέλια προϋπάρχοντος κτίσματος  προέκυψε χάρη στις δωρεές πιστών.

Παναγία Κρυφή στο Τριεθνές: Μέσω μονοπατιών σε πευκόφυτες δασώσεις εκτάσεις πάνω από τα Παράκοιλα προσεγγίζει κανέις την Παναγία την Κρυφή στο Τριεθνές. Το εκκλησάκι αυτό βρίσκεται σε μία σπηλιά χαμήλά από το δρόμο κατά μήκος μίας χαράδρας. Το μονοπάτι που οδηγεί στην εκκλησία βρίσκεται δίπλα σε μία γούρνα με νερό για να πίνουν τα ζώα.

Παναγία Ελεούσα στο Λεπέτυμνο: Στον Λεπέτυμνο υπάρχει η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας, όπου στις 15 Αυγούστου στο προαύλιο της, οι κάτοικοι του Λεπέτυμνου φτιάχνουν το τοπικό φαγητό (κισκέκ) και με παραδοσιακή μουσική γιορτάζουν όλοι μαζί.

Παναγία Ποταμούσα στο Καγιάνι: Πρόκειται για ένα μεταβυζαντινού ρυθμού εκκλησάκι το οποίο δεσπόζει χαμηλά σε μία ρεματιά στα σύνορα Καγιανιού Βαρειάς.

Παναγία στο Πληγώνι: Ένα άκρως πειριποιημένο και γραφικό εκκλησάκι χαμένο ανάμεσα σε πεύκα και ελαιόδεντρα με παγκάκια και τσιμεντοστρώσεις για τιυς πιστούς οι οποίοι συρρέουν εκεί όχι μόνο στη χάρη της Παναγίας.
Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα Μυστεγνά: Ο ναός χτίστηκε στη θέση Χότζα Μπαχτσές η οποία ανήκε σε έκταση ενός Τούρκου ονόματι Χατζάγας και ο οποίος όντας άγονη τη δώρισε στους Χριστιανούς για να χτίσουν την εκκλησία. Ανεγέρθη το 1839 με άδεια της Υψηλής Πύλης.

Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Κάτω Τρίτος: Ο ναός χρονολογείται από το 1859. Κοντά του βρίσκεται βυζαντινός ναΐσκος των Ταξιαρχών με τοιχογραφίες, γύρω από τον οποίο υπάρχουν ερείπια μοναστηριού.
Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Συκούντα: Χρονολογείται από το 1870. Στο ναό υπάρχει μεγάλη επιγραφή που αναφέρεται στην ύπαρξη προγενέστερου ναού του 1740. Το τέμπλο του βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου.

Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στον Αφάλωνα: Μπορεί η ανέγερση του ναού να έγινε το 1914 βασισμένη στα σχέδια του φημισμένου αρχιτέκτονα Αργύριου Αδαλή ωστόσο στο σημείο προϋπήρχε και αρχαιότερος ναός. Η εκκλησία που δεσπόζει έως σήμερα και είναι ορατή από τον κεντρικό δρόμο φτιάχτηκε χάρη στις εισφορές των πιστών. Η εικόνα της Παναγίας χρονολογείται κάτα τον 18ο αιώνα. Πριν από πολλά χρόνια συνηθιζόταν ανήμερα της Διακαινησίμου και της 15ης Αυφούστου να γίνεται πανηγύρι στην περιοχή "Τσάμια". Η ύπαρξη τσαμιών ή αλλιώς πεύκων στη περιοχή οφείλεται στην ομάδα "Άτλας" η οποία ανέπτυξε σπουδαία δράση εναντίον των Τούρκων.

Παναγία Γαλούσα στο Κάτω Τρίτος. Γραφικό ξωκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία.