Γεωεπιστήμες και κοινωνία - Διάλεξη του Καθηγητή Νίκου Ζούρου στη Θεσσαλονίκη

Διάλεξη από τον Καθηγητή Νίκο Ζούρο, Διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, μέλος του Γραφείου του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων της UNESCO και Συντονιστή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων με θέμα «Γεωεπιστήμες και Κοινωνία - Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων - Ανάδειξη και αξιοποίηση Γεωμορφών – Γεωτόπων, Μαρτυρίες για τη δημιουργία του Αιγαίου» θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 11 Φεβρουαρίου 2014 και ώρα 13:00 μ.μ., στο αμφιθέατρο του Μετεωροσκοπείου στη Θεσσαλονίκη.

Την εκδήλωση οργανώνει η Κοσμητεία της Σχολής Θετικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόκειται για την κύρια ετήσια διάλεξη του κύκλου διαλέξεων της Σχολής Θετικών Επιστημών για το Περιβάλλον και τις επιστήμες της Φύσης με γενικό τίτλο  «ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ».

Κατά τη διάρκεια της διάλεξης ο Καθηγητής Ν. Ζούρος, θα παρουσιάσει στους συμμετέχοντες το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, την ιδιαίτερη φυσική και γεωλογική κληρονομιά του Αιγαίου, τους μοναδικούς γεωτόπους και τις γεωμορφές τα οποία το καθιστούν ένα μοναδικό χώρο τόσο για την επιστημονική έρευνα και μελέτη όσο και για την τοπική ανάπτυξη. Παράλληλα, θα αναφερθεί στα μοντέλα ανάδειξης των μνημείων της φύσης, τόσο σε πανελλήνιο επίπεδο, όσο και σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο και θα αναφέρει τρόπους όπου μέσα από την ανάδειξη και αξιοποίηση ενός μνημείου της φύσης, ενισχύεται η τοπική οικονομία.

Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στο παράδειγμα του Απολιθωμένου Δάσους και στη σημαντική προσπάθεια που έχει γίνει για την έρευνα, ανάδειξη, προστασία και αξιοποίηση του μοναδικού αυτού μνημείου της φύσης, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, το μακροχρόνιο πρόγραμμα ανασκαφών και συντηρήσεων, τη δημιουργία των υπαίθριων πάρκων, τα πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα που πραγματοποιούνται, τα επιστημονικά συνέδρια και τις άλλες δράσεις του Μουσείου.

Περίληψη της Ομιλίας του Καθηγητή Ν. Ζούρου

«Γεωεπιστήμες και Κοινωνία»

Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων και Γεωμορφές – Γεώτοποι, Μαρτυρίες για τη δημιουργία του Αιγαίου

Ο Ελληνικός χώρος είναι διάσπαρτος από μοναδικής αξίας και σπουδαιότητας φυσικά γεω-μνημεία που συγκεντρώνουν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των επισκεπτών. Η προσπάθεια καταγραφής, αξιολόγησης και ανάδειξης φυσικών γεωλογικών και γεωμορφολογικών μνημείων – γεωτόπων ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας. Οι γεώτοποι και τα γεωλογικά μνημεία του Αιγαίου προσφέρουν μοναδικές μαρτυρίες για τις πολύπλοκες γεωτεκτονικές διεργασίες που οδήγησαν στην ανάδυση της Αιγηίδας χέρσου και τελικά δημιουργία του Ελληνικού Αρχιπελάγους. Ταυτόχρονα διηγούνται τη σχέση του Ανθρώπου με τα τοπία και την φύση του Αιγαίου που γέννησε τον πολιτισμό του μέτρου.

Ορισμένες από τις θέσεις γεωλογικών μνημείων και γεωτόπων αξιοποιούνται ήδη για την ευαισθητοποίηση του κοινού για την αξία των γεωτόπων, που αποτελούν την φυσική κληρονομιά του πλανήτη μας και ταυτόχρονα έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν σημαντικά στην τοπική ανάπτυξη των περιοχών τους.

Σε διεθνές επίπεδο η UNESCO ανταποκρινόμενη στην ανάγκη προστασίας και ανάδειξης των θέσεων γεωλογικής κληρονομιάς λόγω της ιδιαίτερης επιστημονικής, οικολογικής ή αισθητικής τους αξίας υποστηρίζει την ίδρυση γεωπάρκων. Τα γεωπάρκα αποτελούν περιοχές με ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά, σαφώς καθορισμένα όρια και ένα σχέδιο διαχείρισης ικανό να συμβάλει στην ανάδειξη και προστασία της φυσικής κληρονομιάς και να υποστηρίξει την τοπική οικονομική και την πολιτιστική ανάπτυξη μέσα από αξιόλογες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες ιδιαίτερα στον τομέα του βιώσιμου τουρισμού. Ένα γεωπάρκο περιλαμβάνει ιδιαίτερης αξίας γεωτόπους συσχετίζοντας τους με θέσεις οικολογικού, αρχαιολογικού, πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος που περιλαμβάνονται στην έκταση τους.

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων ιδρύθηκε το 2000 από τέσσερα μέλη, με στόχο την προώθηση της ανάδειξης και προστασίας γεωλογικών φυσικών μνημείων και την τοπική ανάπτυξη μέσω του αειφόρου τουρισμού. Σήμερα συμμετέχουν σε αυτό 58 περιοχές γεωλογικών φυσικών μνημείων από 19 ευρωπαϊκές χώρες. Στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων που λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO συμμετέχουν 100 περιοχές από 30 χώρες.

Η ανάδειξη θέσεων γεωτόπων και η θεσμοθέτηση γεωπάρκων, η δημιουργία θεματικών τοπικών μουσείων, κέντρων πληροφόρησης και υποδομών για την προσπέλαση των πολιτών στις περιοχές αυτές, η ανάπτυξη υπαίθριων δραστηριοτήτων παρατήρησης της φύσης, περιβαλλοντικής ενημέρωσης και αναψυχής καθώς και η προβολή των φυσικών μνημείων συντέλεσε στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού όπως ο γεω-τουρισμός που εστιάζει το ενδιαφέρον των επισκεπτών στα γεω-μνημεία και συνδυάζει το επιστημονικό ενδιαφέρον, την εκπαιδευτική διάσταση και την αισθητική απόλαυση των δημιουργημάτων της φύσης.

Εξετάζοντας το παράδειγμα του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας, διαπιστώνει κανείς πως η στρατηγική προστασίας και ανάδειξης των απολιθωματοφόρων θέσεων και των ηφαιστειακών γεωτόπων και ήπιας τουριστική ανάπτυξη της περιοχής της Δυτικής Λέσβου, είναι βιώσιμη. Σύμφωνα με μετρήσιμους δείκτες το Απολιθωμένο Δάσος έχει μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια σε δυναμικό μοχλό πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της Λέσβου.

- - - - - - - - - - - - - - - - - -

37η Γενική Συνέλευση UNESCO - Έγκριση ψηφίσματος για τα Γεωπάρκα

Η 37η Γενική Συνέλευση της UNESCO που πραγματοποιείθηκε στο Παρίσι από τις 5 μέχρι τις 20 Νοεμβρίου του 2013 με τη συμμετοχή αντιπροσωπειών των 193 κρατών μελών, διεθνών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων, αποφασίσε τις στρατηγικές και το πρόγραμμα δράσης στους τομείς της εκπαίδευσης, των επιστημών, του πολιτισμού και της επικοινωνίας που αποτελούν τους τέσσερις κύριους τομείς δράσης του διεθνούς οργανισμού και τις μεγάλες πρωτοβουλίες που πρόκειται να αναληφθούν από την UNESCO την προσεχή διετία.

Το ψήφισμα για τα Γεωπάρκα

Στα πλαίσια της 37ης Γενικής Συνέλευσης της UNESCO ολοκληρώθηκε η συζήτηση του προγράμματος δράσης στον τομέα των Επιστημών και εγκρίθηκε το σχέδιο ψηφίσματος για τα Γεωπάρκα το οποίο είχε εισηγηθεί η Εκτελεστική Επιτροπή.

Στην Ελληνική Αντιπροσωπεία συμμετείχε ο Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Ν. Ζούρος ο οποίος εκπροσώπησε την χώρα μας στην συνεδρίαση της Επιτροπής Φυσικών Επιστημών ενώ ήταν ένας από τους κύριους ομιλητές στην ειδική συνεδρία για τον καθορισμό της πολιτικής του διεθνούς Οργανισμού στον τομέα των Γεωπάρκων.

Κατά τη διάρκεια της ειδικής συνεδρίας για τα Γεωπάρκα, παρουσιάσθηκε η θετική εμπειρία από πολλές χώρες και υποστηρίχτηκε η ανάγκη υποστήριξης του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων. Η Ελλάδα μαζί με τους εκπροσώπους του Ηνωμένου Βασιλείου, της Κίνας, της Πορτογαλίας, της Τσεχίας, της Ιρλανδίας, της Νορβηγίας, της Ιαπωνίας, της Κορέας, της Τουρκίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, της Ρουμανίας, της Σλοβενίας, της Αυστρίας, της Ουρουγουάης και της Βραζιλίας που διαθέτουν ήδη Γεωπάρκα, καθώς και χωρών της Αφρικής όπως της Γκάνας, της Ουγκάντας, του Κεμερούν, της Κένυας, της Τανζανίας, του Νίγηρα, της Ζάμπια καθώς και του Ομάν, της Ταϊλανδής και της Γουατεμάλας που προσβλέπουν στην ίδρυση νέων Γεωπάρκων, υποστήριξαν θερμά το σχέδιο απόφασης που ζητά από την UNESCO την ενίσχυση της υποστήριξης του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων και την αναβάθμιση της λειτουργίας και ανάπτυξης των γεωπάρκων.

Τελικά το σχετικό ψήφισμα υιοθετήθηκε ομόφωνα.

Η εισήγηση για την ενίσχυση των Γεωπάρκων

Ο κ. Ν. Ζούρος στην εισήγηση του επισήμανε τη συνεχή υποστήριξη της UNESCO τα τελευταία 10 χρόνια για την ίδρυση και λειτουργία Γεωπάρκων με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Δικτύου από 100 Γεωπάρκα σε 30 χώρες του κόσμου.

Από την Ελλάδα έχουν αναγνωρισθεί ως γεωπάρκα 4 περιοχές, το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, η περιοχή του Ψηλορείτη στην Κρήτη, η περιοχή Χελμού – Βουραικού στην Πελοπόννησο και η περιοχή Βίκου - Αώου στην Ήπειρο.

Μέσα από τη δημιουργία και λειτουργία των Γεωπάρκων ενθαρρύνονται οι τοπικές αρχές και φορείς από όλο τον κόσμο να διατηρήσουν την ποικιλομορφία του βιοτικού και αβιοτικού περιβάλλοντος, εξασφαλίζοντας την βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών μέσω της αξιοποίησης της μοναδικής τους κληρονομιάς και ταυτότητας.

Η δύναμη της πρωτοβουλίας των Γεωπάρκων στηρίζεται στην αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και την κάλυψη αναγκών σε τοπικό επίπεδο χρησιμοποιώντας μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση των φυσικών μνημείων και του περιβάλλοντος.

Τα Γεωπάρκα μέσω της ανάδειξης φυσικών μνημείων υπηρετούν τις κύριες προτεραιότητες δράσης της UNESCO:

• αποτελούν άριστα πεδία για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και ειδικότερα την εκπαίδευση για τη μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών και για την κατανόηση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τις φυσικές καταστροφές και την κλιματική αλλαγή υλοποιούνται σε πολλά Γεωπάρκα.

• παρέχουν σημαντικά αποτελέσματα στην βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και συμβάλλουν στον τομέα της ισότητας των δύο φύλων μέσα από τη προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας (π.χ. μέσω της λειτουργίας γυναικείων αγροτουριστικών συνεταιρισμών)

• προωθούν την απασχόληση και την κατάρτιση νέων σε καινούρια πεδία δραστηριότητας και διοργανώνουν διεθνή σεμινάρια και σχολεία με συμμετοχές και από τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Την τελευταία 10ετία υπό την αιγίδα της UNESCO και μέσω του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων, σημαντικά γεωλογικά μνημεία έχουν πλέον αποκτήσει διεθνή αναγνώριση και υποστηρίζονται μέσω της ανταλλαγής τεχνογνωσίας, εμπειρίας και προσωπικού.

Το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ποιότητα των υποδομών αλλά και των παρεχόμενων υπηρεσιών ώστε το έμβλημα του να αποτελεί κορυφαίο σήμα ποιότητας στον τομέα του γεω-τουρισμού. Προκειμένου μάλιστα να εξασφαλίσει ότι τα Γεωπάρκα διατηρούν υψηλού επιπέδου λειτουργία και υπηρεσίες προς τους επισκέπτες τους, εφαρμόζει διαδικασία αξιολόγησης για τα νέα μέλη και επαναξιολόγησης κάθε 4 χρόνια για τα μέλη του από ανεξάρτητες διεθνείς επιτροπές που απαρτίζονται από διεθνούς κύρους επιστήμονες.