Έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Ερεσσό Λέσβου με αρωγό την τοπική κοινωνία

Η τοπική κοινωνία της Ερεσού αρωγός στην Έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην παραλία της Ερεσού και στην  τεχνιτή λιμνοδεξαμενή του  Πιθαρίου

Ένα από τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα του παράκτιου περιβάλλοντος της Μεσογείου είναι η διάβρωση των ακτών, η συρρίκνωση του μεγέθους τους και πολλές φορές η ολική εξαφάνισή τους. Ταυτόχρονα, οι παράκτιες περιοχές συγκεντρώνοντας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού παρουσιάζουν τεράστιο οικονομικό, παραγωγικό και περιβαλλοντικό ενδιαφέρον.
Για το λόγο αυτό η παράκτια διάβρωση είναι κεντρικής σημασίας και περιλαμβάνεται στις προδιαγραφές του Πρωτοκόλλου για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ) με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης (π.χ. άρθρα 11 και 23). Η διάβρωση της παραλίας αποδίδεται ως φυσική (π.χ. εποχιακά φαινόμενα και ακραία μεμονωμένα μετεωρολογικά γεγονότα, άνοδος της θαλάσσιας στάθμης, μεταβολές στο καθεστώς εδαφικής διάβρωσης της λεκάνης απορροής κτλ) ή ανθρωπογενής (π.χ. τεχνικές/κατασκευαστικές παρεμβάσεις στην ακτογραμμή αλλά και την υδρολογική λεκάνη που την τροφοδοτεί προκαλώντας μείωση της ποτάμιας παροχής ιζημάτων).
Σε ακτές που η επανατροφοδοσία της άμμου προέρχεται κατά ένα μεγάλο μέρος από την ξηρά, η ποσότητα του ιζήματος εξαρτάται άμεσα τόσο από τις χρήσεις γης/εδαφοκαλυψη/γεολογια όσο και από τα σχέδια διαχείρισης των υδατορεμματων/πόταμων των παράκτιων λεκάνων απορροής. Για παράδειγμα η δημιουργία φραγμάτων σε παράκτιες περιοχές ή η πυκνή δόμηση μπορεί να λειτουργήσει σαν παγίδα ιζήματος με άμεσες συνέπειες στις παραλίες. Συνεπώς η γνώση των διεργασιών της διάβρωσης, του ρυθμού της μεταφοράς των ιζημάτων και των θέσεων όπου δημιουργείται ή παγιδεύεται ίζημα αποτελεί πολύ σημαντικό θέμα για τη διατήρηση των παράκτιων περιοχών (ισοζύγιο ιζήματος).
Σε τοπικό επίπεδο η παραλία της Ερεσού απειλείται σε βάθος χρόνου από την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας αλλά και άλλες αιτίες που διερευνούνται ταυτόχρονα με αναζήτηση πιθανών λύσεων από επιστημονική ομάδα του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Παράλληλα με τις περιοδικές μετρήσεις παράκτιων ωκεανογραφικών παραμέτρων και δεδομένων που λαμβάνουν χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου από εξειδικευμένους ερευνητές, πλήθος οργάνων έχει εγκατασταθεί στην παραλία της Ερεσού όπου καταγράφεται η κυματική δραστηριότητα, η μετεωρολογική πληροφορία και τη διακύμανση του παραλιακού εύρους. Στην ιστοσελίδα http://www.vousdoukas.com/video_sites.html μπορεί κάποιος να παρατηρήσει σε καθημερινή βάση τη συμπεριφορά και εξέλιξη της ακτογραμμής της Σκάλας Ερεσού από κάμερες που έχουν εγκατασταθεί εκεί από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος ‘’Επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στις νησιωτικές παραλίες του Αιγαίου Πελάγους’’ (ΘΑΛΗΣ-ISLA, http://www.mar.aegean.gr/isla/).
Μέσω της έρευνας αυτής επιδιώκεται η πρόβλεψη των επιπτώσεων μελλοντικών κλιματικών τάσεων για την περίπτωση της Ερεσού (βροχόπτωση, θαλάσσιες καταιγίδες,  μετεωρολογικές παλίρροιες, άνοδος θαλάσσιας στάθμης), η συγκέντρωση και η ομογενοποίηση των άμεσα σχετιζόμενων περιβαλλοντικών (μετεωρολογικών, γεωμορφολογικών, ιζηματολογικών, ωκεανογραφικών) δεδομένων και η ανάπτυξη νέων μεθόδων και δεικτών για την εκτίμηση της τρωτότητας της παραλίας. Στόχος είναι η εκτίμηση του εύρους της μελλοντικής οπισθοχώρησης της παραλίας Ερεσού, κάτω από ρεαλιστικά σενάρια κλιματικής αλλαγής, με τη βοήθεια παραμετρικών και αριθμητικών μοντέλων προσομοίωσης. Τέλος, ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην κοινωνική και οικονομική διάσταση της κλιματικής αλλαγής και πρωτίστως σε αυτή που σχετίζεται με την απώλεια περιουσιών και την υποβάθμιση των τουριστικών υποδομών.
Ταυτόχρονα η μελέτη επεκτείνεται σε όλη τη λεκάνη απορροής ποταμού, όπου μελετάται η δυναμική της ποτάμιας ιζηματοπαροχής  με επίκεντρο τη τεχνητή Λιμνοδεξαμενή Πιθαρίου. Η Λιμνοδεξαμενή Πιθαρίου παρέχει περίπου ένα (1) εκατομμύριο κυβικά νερό ετησίως στους γεωργούς της περιοχής αλλά αποτελεί και μια περιοχή περιβαλλοντικού κάλλους έχοντας διαμορφώσει ένα ιδιαιτέρως όμορφο υγροβιότοπο. Η παντελής έλλειψη υποδομών και συγκεκριμένα οργάνων παρακολούθησης τόσο των ποσοτήτων του νερού που διακινούνται όσο και της ποιότητάς του αποτελεί αγκάθι στην σωστή λειτουργία, αξιοποίηση και διαχείριση του ευρύτερου περιβάλλοντος και κυρίως του υδάτινου δυναμικού αυτού του τόσο μεγάλου έργου.
Το Τμήμα Επιστήμων της Θάλασσας Πανεπιστήμιου Αιγαίου με αρωγό την τοπική κοινωνία ασχολείται επί σειρά ετών με την διερεύνηση, επεξήγηση και διατύπωση προτάσεων των ζητημάτων που απασχολούν την παράκτια ζώνη της Ερεσού. Πρόσφατα,  ξεκίνησε μια νέα προσπάθεια που εστιάζει στην ευρύτερη υδρολογική λεκάνη και την τεχνητή λιμνοδεξαμενή Πιθαρίου μελετώντας τόσο το ίζημα που καταλήγει στην λιμνοδεξαμενή όσο και την ποιότητα του νερού αυτού. Στη φωτογραφία απεικονίζονται οι ερευνητικοί συνεργάτες Όλυμπος Ανδρεάδης, Μηχ/κός Περιβάλλοντος, Υποψ. Διδάκτορας και Φώτης Ψαρρός,  Θαλάσσιος Επιστήμονας, Μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Επιστήμων της Θάλασσας μέλη της ερευνητικής Ομάδας Παράκτιας Μορφοδυναμικής & Διαχείρισης (http://www.mar.aegean.gr/research/app/coast/coast_el.php) του Καθ. Αντώνη Βελεγράκη  και της Επικ. Καθηγήτριας Ουρανίας Τζωράκη  στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου όπου προέβηκαν σε βυθομετρική αποτύπωση της τεχνητής λιμνοδεξαμενης. Η ερευνητική ομάδα λαμβάνει κατά διαστήματα δείγματα νερού για περαιτέρω ανάλυση στο εργαστήριο. Στη δεύτερη φωτογραφία βλέπεται το Μεταπτυχιακό φοιτητή του Τμήματος Επιστήμων της Θάλασσας Πολιτόπουλο Δημήτρη, βοηθός μικροβιολόγου να λαμβάνει δείγματα από το ανάντη υδατορεμμα της λιμνοδεξαμενής στο ύψος των καταρρακτών (κτήμα Π. Κρινέλου) για ανάλυση της ποιότητας του νερού.

Κοντά στην προσπάθεια του πανεπιστημίου βρίσκεται η Δημοτική Κοινότητα Ερεσού με πρωτεργάτη τον κ. Στέλιο Δουγαλέρη και τους συνεργατες του με  τεχνική υποστήριξη, βοήθεια και συμβουλές ανά πάσα στιγμή. Όπως και στο παρελθον ετσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση η εταιρία NEILSON HELLAS του ξενοδοχείου AEOLIAN VILLAGE προσέφερε το εικονιζόμενο πλεούμενο σκαφάκι για τις ανάγκες των εργασιών πεδίου χωρίς το οποίο αυτές θα ήταν πολύ δύσκολες έως αδύνατες. Όλοι οι προαναφερθέντες τοπικοί φορείς και παράγοντες έχουν δηλώσει το αμέριστο ενδιαφέρον για τον τόπο τους, την ανάπτυξη και την προστασία του και δέχονται με χαρά κάθε προσπάθεια του Πανεπιστημίου Αιγαίου προς αυτή την κατεύθυνση.