Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Μυτιλήνης

Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Μυτιλήνης, μουσειακές αποθήκες προϊστορικού οικισμού Θερμής και ανάδειξη χώρου Ιερού Κλοπεδής

Με τροποποιητικές αποφάσεις που υπογράφτηκαν τις προηγούμενες μέρες απ’ τον περιφερειάρχη, δόθηκε ολιγόμηνη παράταση στην Κ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) προκειμένου να ολοκληρώσει και να παραδώσει τις παρεμβάσεις που υλοποιεί σε τρία μεγάλα έργα πολιτισμού στη Λέσβο, με χρηματοδότηση απ’ το ΕΣΠΑ. Πρόκειται για τα έργα «Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Μυτιλήνης», «Ανέγερση μουσειακών αποθηκών προϊστορικού οικισμού Θερμής» και «Ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου Ιερού Κλοπεδής», τα οποία ήταν απ’ τα πρώτα που εντάχθηκαν την περίοδο 2007 - 2013, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 4,3 εκατ. ευρώ.

Και τα τρία έργα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και απομένουν ελάχιστες εργασίες ή η τακτοποίηση εκκρεμοτήτων (π.χ. η απευθείας αγορά κάποιων οικοπέδων στη Μυτιλήνη για τα οποία καθυστέρησε η διαδικασία των απαλλοτριώσεων), για αυτό και ο Νάσος Γιακαλής ενέκρινε την παράταση στην απόδοση των έργων.

Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων πόλης Μυτιλήνης

Απ’ το Αρχαίο Θέατρο, στο Μεσαιωνικό Κάστρο

Ένα απ’ τα μεγαλύτερα έργα πολιτισμού που υλοποίησε το ΕΣΠΑ, είναι η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της πόλης της Μυτιλήνης, που εντάχθηκε με προϋπολογισμό 2,86 εκατ. ευρώ κι όπως μας ενημέρωσε η υπεύθυνη για τα έργα Πολιτισμού στην Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, Μυρσίνη Χατζηγεωργίου, αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του φετινού καλοκαιριού. Μέσα στο καλοκαίρι αναμένεται να τελειώσει στη Μυτιλήνη και το ομοίως μεγάλο αρχαιολογικό έργο στο Κάστρο της πόλης, όπως και στο Μόλυβο, το έργο στο Χαμάμ.

Σε ό,τι αφορά στην ενοποίηση, με τις παρεμβάσεις που έγιναν ενοποιούνται σε μια πορεία, με αφετηρία το Αρχαίο Θέατρο, ένα από τα σπουδαιότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του αρχαίου κόσμου, και κατάληξη το Μεσαιωνικό Κάστρο, τα καλύτερα διατηρημένα και αντιπροσωπευτικότερα δείγματα των οικοδομικών και ιστορικών φάσεων της αρχαίας πόλης της Μυτιλήνης, αφού έγιναν απ’ την Κ΄ ΕΠΚΑ και οι απαραίτητες εργασίες προστασίας και ανάδειξής τους, διαγράφοντας έτσι την εξέλιξη της αρχαίας πόλης, από τα αρχαϊκά χρόνια ως την ύστερη ρωμαιοκρατία.

Αναλυτικά οι παρεμβάσεις αφορούσαν τα εξής μνημεία και θέσεις: Αρχαίο Θέατρο, Ρωμαϊκές Θέρμες (πάροδος Κορνάρου, οικόπεδα Χ. Πάστου, Γ. Κοντάρα), Ρωμαϊκή Οικία (οδός Κιουταχείας και Θεολύτου, οικόπεδα Η. Ηλιάδη, Σ. Μαμώλου, Ε. Σαραντίδου), Οικία Μενάνδρου (οδός Κριναγόρα, θέση Χωράφα), Ρωμαϊκή Έπαυλη (οδός Π. Αγιορείτου - Αχιλλείου, οικόπεδο 8ου Δημοτικού Σχολείου Μυτιλήνης), Ιερό του Μαλλόεντος Απόλλωνος (οδός Μαβίλη - Λόγγου, οικόπεδο Μ. Πίκουλου, Κ. Λημναίου), Ιερό της Κυβέλης (οδός Μεραρχίας Αρχιπελάγους, οικόπεδο Πειραματικού Γυμνασίου/πρώην Ασύλου Ανιάτων) και Υστερορρωμαϊκό Οικοδόμημα (οδός Πατριάρχου Κυρίλλου, οικόπεδο Μητρόπολης).

Τι έγινε

Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν, περιελάμβαναν καθαρισμούς και αποψιλώσεις, αποχωματώσεις, με στόχο την πλήρη αποκάλυψη των αρχαίων όπου χρειάστηκε (Αρχαίο Θέατρο, Ρωμαϊκή Οικία, Οικία Μενάνδρου, Ιερό Μαλλόεντος Απόλλωνος, Ιερό Κυβέλης), τοπογραφήσεις και σχεδιαστική αποτύπωση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, φωτογραφική τεκμηρίωση, αποστραγγιστικά έργα ομοίως όπου απαιτήθηκε, στερεώσεις αρχαίων τοίχων και ανατάξεις αρχιτεκτονικών μελών όπου ήταν εφικτό, αλλά και τη δημιουργία αντιγράφων ψηφιδωτών στην Οικία Μενάνδρου, συντήρηση ψηφιδωτών και τοιχογραφιών στη Ρωμαϊκή Έπαυλη και το Υστερορρωμαϊκό Οικοδόμημα και γενικά μια σειρά από εργασίες (τοιχία αντιστήριξης, περιφράξεις, κατασκευή εισόδων, δημιουργία διαδρόμων επισκεπτών και πλατωμάτων θέασης, τοποθέτηση στεγάστρων στην Οικία Μενάνδρου και τη Ρωμαϊκή Έπαυλη, κ.ά.) που συμβάλλουν στην ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων.

Ειδικές διαμορφώσεις και εργασίες έγιναν στο Αρχαίο Θέατρο, όπου επισκευάστηκε το παλιό φυλάκιο, ενώ φυλάκιο, τουαλέτες και εκθετήριο διαμορφώθηκαν στην Οικία Μενάνδρου. Οι εργασίες φτάνουν στο τέλος τους με φυτεύσεις και την τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, ενώ σ’ όλους τους χώρους παρέμβασης τοποθετούνται συστήματα ασφαλείας, δίκτυα φωτισμού, ομβρίων, ύδρευσης και αποχέτευσης.

Ανέγερση δύο μουσειακών αποθηκών στον προϊστορικό οικισμό Θερμής

Αξιοποίηση του αρχαιολογικού χώρου

Με προϋπολογισμό 350.000 ευρώ, η Κ΄ ΕΠΚΑ προχώρησε και έχει ολοκληρώσει, όπως μας είπε η κ. Χατζηγεωργίου, την ανέγερση δύο μουσειακών αποθηκών στον προϊστορικό οικισμό της Θερμής. Η ανάδειξη του προϊστορικού οικισμού (Πρώιμη - Μέση - Ύστερη Χαλκοκρατία, 3200 - 1300 π.Χ.) είχε ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πολιτισμός» το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2008. Για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του αρχαιολογικού χώρου, κατασκευάστηκαν δύο νέα ισόγεια κτήρια, εμβαδού 101 και 93 τ.μ., για την αποθήκευση, καταλογογράφηση και αξιολόγηση των αρχαίων κινητών ευρημάτων.

Τα κτήρια διαθέτουν θερμομόνωση, στέγη με κεραμίδια βυζαντινού τύπου και ξύλινη πέργκολα στη βορεινή πλευρά, στηριζόμενη σε λίθινες κολώνες. Μέσα στο κτήριο τοποθετήθηκαν ξύλινα ράφια σε μεταλλικό σκελετό για την τοποθέτηση κινητών ευρημάτων, ενώ έχει τοποθετηθεί και γούρνα πλυσίματος.

Στο πλαίσιο του ίδιου έργου έγινε και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, με την κατασκευή και πλατωμάτων από ελαφρά οπλισμένο σκυρόδεμα με επίστρωση από ιγνιμβρίτη, εμβαδού 18 τ.μ. και 35 τ.μ. αντίστοιχα, όπως και η κατασκευή διαδρομών πρόσβασης, συνολικού εμβαδού 180 τ.μ. περίπου.

Προστασία, διαμόρφωση και ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου του Ιερού της Κλοπεδής

Προσιτό ένα σπάνιο σύνολο

Το έργο της προστασίας και ανάδειξης του μοναδικού αρχαιολογικού χώρου του Ιερού της Κλοπεδής είναι το τρίτο που ολοκληρώνεται απ’ την Κ΄ ΕΠΚΑ, με χρηματοδότηση 1,241 εκατ. ευρώ απ’ το ΕΣΠΑ. Στην πρόταση ένταξης στο πρόγραμμα, πριν από τέσσερα χρόνια, η Εφορεία, θέλοντας να περιγράψει το μνημείο, σημείωνε τα εξής:

«Στη θέση Κλοπεδή, δύο χιλιόμετρα ΔΝΔ της Αγ. Παρασκευής, σ’ ένα παρθένο τοπίο εξαίρετου φυσικού κάλλους, ανασκάφηκε το σπουδαιότερο αρχαϊκό ιερό της Λέσβου, με διάρκεια ζωής από τους υστερογεωμετρικούς ως τους ρωμαϊκούς χρόνους, που αποτελεί συνάμα το μοναδικό δείγμα “αιολικού” ιερού στον ελλαδικό χώρο. Έχει ταυτιστεί με το, γνωστό από αρχαίες πηγές, ιερό του Ναπαίου Απόλλωνος.

Αποκαλύφθηκαν δύο ναϊκά κτήρια, το μεγαλύτερο από τα οποία (Ναός Β) διαστάσεων 37,50 x 16,25 μ., είναι ένας περίπτερος ναός, του τέλους του 6ου αι. π.Χ.. Σώζεται το μεγαλύτερο μέρος του θεμελίου και τμήμα του στυλοβάτη με δύο βάσεις κιόνων κατά χώραν. Ο ναός έφερε 46 αρράβδωτους κίονες, με αιολικά κιονόκρανα. Στο βάθος του σηκού αποκαλύφθηκε μία τετράγωνη κατασκευή λεσβιακής τοιχοδομίας, ίσως βάση του λατρευτικού αγάλματος ή κατάλοιπο αρχαιότερου ιερού.

Από το δεύτερο ναϊκό κτήριο (Ναός Α), σε απόσταση 8,50 μ. νότια του προηγούμενου, είναι ορατή η νότια και ανατολική πλευρά, διαστάσεων 21,70 και 18,40 μ. αντίστοιχα. Πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε στα τέλη του 7ου αι. π.Χ.. Μεταξύ των δύο ναών, σε βαθύτερα στρώματα, αποκαλύφθηκαν λείψανα της Πρώιμης Χαλκοκρατίας και σε ψηλότερο επίπεδο στα ανατολικά τους, μία άλλη κατασκευή, ίσως βωμός, μαζί με κεραμική των ύστερων γεωμετρικών χρόνων. Αρχαιολογικά ευρήματα διάσπαρτα στον περιφραγμένο χώρο και έξω από αυτόν, φανερώνουν την ύπαρξη τεμένους.»

Αυτός λοιπόν ο αρχαιολογικός χώρος, περιφραγμένος ήδη από το 1963, ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού κι είχε ακόμη στις αρχές τού 2010, όταν και υποβλήθηκε η πρόταση στο ΕΣΠΑ, συγκεντρωμένα κάτω από πρόχειρο στέγαστρο τα αιολικά κιονόκρανα που είχαν βρεθεί διάσπαρτα στο χώρο του. Για αυτό και κατά την Κ΄ ΕΠΚΑ η σημασία του ιερού επέβαλλε επεμβάσεις προστασίας και ανάδειξης, οι οποίες πλέον ολοκληρώνονται.

Σημειωτέον πως η θέση του αρχαιολογικού χώρου σ’ ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που παρέμεινε αναλλοίωτο από την εποχή της λειτουργίας του ιερού ως τώρα, υπαγόρευσε την υιοθέτηση ήπιων παρεμβάσεων, που συνδέουν το μνημείο με το φυσικό του περιβάλλον. Το τελικό αποτέλεσμα κάνει προσιτό στην επιστημονική κοινότητα και το ευρύτερο κοινό ένα σπάνιο σύνολο, συμβάλλοντας στην αναβάθμιση της περιοχής, στην ανάδειξη της αρχαιολογικής εικόνας του νησιού και, γενικότερα, στην αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Πηγή Εφημεριδα Εμπρος