Μια ξενάγηση στο Ελαιοτριβείο – Μουσείο “Βρανά” μέσα από τον Οδηγό του

Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 19 Οκτωβρίου 2013 στο Μουσείο Μπενάκη η παρουσίαση του Οδηγού – Λευκώματος του Ελαιοτριβείου – Μουσείου “Βρανά”.

Την παρουσίαση του Οδηγού – που διοργάνωσε η πολιτιστική Εταιρεία Αρχιπέλαγος – προλόγισαν ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς, ο οποίος υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, τη μεγάλη σημασία της έκδοσης του Οδηγού στην ανάδειξη ενός πρότυπου θεματικού Μουσείου, όπως είναι το Ελαιοτριβείο-Μουσείο Βρανά στον Παπάδο της Λέσβου, καθώς και ο σκηνοθέτης και πρόεδρος της Εταιρείας Αρχιπέλαγος κ. Νίκος Κούνδρουρος και ο ποιητής και αντιπρόεδρος της Εταιρείας Αρχιπέλαγος κ. Λ. Παπαδόπουλος, οι έκαναν αναφορές στο χρονικό της απόκτησης και αποκατάστασης του παλιού Ελαιοτριβείου από την Εταιρεία Αρχιπέλαγος και μετατροπής του σε Μουσείο.

Το Οδηγό παρουσίασαν η κα Τέτη Χατζηνικολάου, ιστορικό, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος του ICOM και η κα Ελένη Παπαθωμά, ιστορικός-λαογράφος και επιμελήτρια της έκδοσης. Η κα Χατζηνικολάου τόνισε «τη σημασία της αποκατάστασης και διατήρησης ιστορικών κτηρίων και στοιχείων της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, όπως παλιά βιομηχανικά κτήρια, λιθόστρωτα κ.α.» και επεσήμανε ότι «το Ελαιοτριβείο – Μουσείο Βρανά αποτελεί τέτοιο πετυχημένο υπόδειγμα» το οποίο, όπως είπε χαρακτηριστικά «είναι Μουσείο του εαυτού του, καθώς επιδεικνύει τόσο τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιόλαδου όσο και τον μοναδικό μηχανολογικό εξοπλισμό και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία των βιομηχανικών κτηρίων των αρχών του 19ου αι». Η επιμελήτρια της έκδοσης Ελένη Παπαθωμά αναφέρθηκε στο εγχείρημα της δημιουργίας του Οδηγού, βασιζόμενη σε ένα πλούσιο σύνολο ετερόκλητων στοιχείων και μαρτυριών που υπήρχαν για το βιομηχανικό ασυγκρότητα.

Ο βουλευτής και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Αρχιπέλαγος κ. Νίκος Σηφουνάκης, αφού ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενου και όλους τους συντελεστές της έκδοσης, τόνισε την ανάγκη στήριξης από την Πολιτεία θεματικών μουσείων, που αναδεικνύουν και άλλες σημαντικές ιστορικές περιόδους της χώρας μας, πέρα από τις καθιερωμένες (π.χ. κλασική αρχαιότητα κλπ), όπως είναι η περίοδος των αρχών του 190ου αι. στη Λέσβο, όπου συντελέστηκε το βιομηχανικό θαύμα που συνδέεται με την εξέλιξη της παραγωγής ελαιολάδου. «Τα Μουσεία – τόνισε - δεν είναι κερδοφόρες επιχειρήσεις και η επιβίωσή τους χωρίς στήριξη είναι δύσκολη».

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν προσωπικότητες από τον χώρο της πολιτικής, της τέχνης και του πολιτισμού, όπως ο π. Πρόεδρος της Βουλής κ. Δ. Σιούφας, οι βουλευτές κ. Γ. Ζερδελής (Λέσβου) και Θ. Μωραϊτης (Αιτωλοακαρνανίας), ο πρώην Υπουργός κ. Λαλιώτης, οι ζωγράφοι κκ. Π. Τέτσης, Γ. Μιγάδης, Μ. Μαδένη, Γ. Λασηθιωτάκης, Γ. Αδαμάκος, Δ. Ανδρεαδάκης, Ι. Αγγελή κ.α., ο γλύπτης Θ. Παπαγιάννης, η σύντροφος του Οδυσσέα Ελύτη Ιουλίτα Ηλιοπούλο, καθώς και η σύζυγος του Μιχάλη Βρανά – ο οποίος λειτούργησε για τελευταία φορά το Ελαιοτριβείο – κα. Βιργινία Βρανά.

Ο Οδηγός του μουσείο, επιχειρεί να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό τους χώρους και τις εκθέσεις του Ελαιοτριβείου – Μουσείου “Βρανά” και να σκιαγραφήσει τα ιστορικά συμφραζόμενα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας στη Λέσβο.

Πρόκειται για ένα μοναδικό βιομηχανικό, μνημειακό συγκρότημα στον Παπάδο της Λέσβου, καθώς ήταν ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου και του Αιγαίου. Κτίστηκε το 1887 από τον παππού του μεγάλου μας νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, τον Βρανά Νικολάου, στο ανατολικό άκρο του Παπάδου – που ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο μιας περιοχής με μακραίωνη ελαιοκομική παράδοση - και λειτούργησε αδιάλειπτα ως τις αρχές τις δεκαετίας του ‘70.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, με πρωτοβουλία της πολιτιστικής Εταιρείας Αρχιπέλαγος, η οποία έχει αποκτήσει το κτηριακό συγκρότημα, το ιστορικό ελαιοτριβείο μετατράπηκε σε έναν μοναδικό, πρότυπο θεματικό μουσειακό χώρο μνήμης και παράδοσης των χρόνων της βιομηχανικής ιστορίας του Αιγαίου.

Το Ελαιοτριβείο – Μουσείο “Βρανά” είναι σήμερα ένας πολύπλευρος χώρος πολιτισμού. Οι επισκέπτες του έχουν την δυνατότητα να ενημερωθούν για την ιστορία και την παραδοσιακή διαδικασία παρασκευής του ελαιολάδου, να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική μορφή του, τον μοναδικό μηχανολογικό εξοπλισμό, αλλά και μέρος του σπάνιου αρχειακού υλικού που ανασύρθηκε από τα ερείπια του εργοστασίου. Παράλληλα, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις. Η έκθεση «Ματιές σ’ ένα μνημείο» περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο και η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη» παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τον τόπο καταγωγής του. Με τη φιλοξενία ποικίλων εκδηλώσεων, το Μουσείο καλλιεργεί έναν δυναμικό διάλογο με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και παγιώνει μια σχέση οικειότητας και διαρκούς επικοινωνίας με το κοινό.