Τα πρόβατα της Λέσβου, ιδανικά για ξηροθερμικές συνθήκες

Συνέντευξη του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ζωικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Κομινάκη στην εφημερίδα "Εμπρός". 

Πρόκειται για τον επιστημονικό υπεύθυνο των προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης των προβάτων φυλής Λέσβου, που εφαρμόζονται στη Λέσβο από τους Συνεταιρισμούς Πέτρας, Σκαλοχωρίου και Παρακοίλων, προγράμματα που μεταφέρουν την επιστημονική γνώση στο επίπεδο της παραγωγής.

Μιλάει με πολύ ένθερμο τρόπο για τις δυνατότητες των προβάτων φυλής Λέσβου και πιστεύει πως σε βάθος χρόνου οι κτηνοτρόφοι του νησιού μπορούν να πετύχουν υψηλότερες αποδόσεις γάλακτος κι έτσι να αυξήσουν το εισόδημά τους. Μια δεύτερη πηγή εισοδήματος για τους κτηνοτρόφους μπορεί να προέλθει από την πώληση γενετικά βελτιωμένων ζώων προς κτηνοτρόφους άλλων περιοχών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τα όσα μάς λέει ο κ. Κομινάκης δείχνουν πως υπάρχουν πολλές αναξιοποίητες παραγωγικές δυνατότητες στην πρωτογενή παραγωγή της Λέσβου.

Κύριε Κομινάκη, θα θέλαμε να μας πείτε ποιοι είναι οι στόχοι του προγράμματος γενετικής βελτίωσης που εφαρμόζεται στο Συνεταιρισμό της Πέτρας.
 

«Εδώ γίνεται μια προσπάθεια να φτιάξουμε ένα σύγχρονο πρόγραμμα επιλογής, το οποίο προσομοιάζει με άλλα αντίστοιχα που γίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν κομίζουμε γλαύκας εις Αθήνας, ούτε ανακαλύπτουμε την Αμερική. Απλά προσπαθούμε να φτιάξουμε τις δομές ώστε να έχουμε μια ντόπια φυλή υψηλών αποδόσεων και προσαρμοστικότητας στο τοπικό περιβάλλον. Η φυλή Λέσβου είναι η καλύτερη φυλή στην Ελλάδα υπό δύσκολες συνθήκες. Δηλαδή σε συνθήκες φτωχών βοσκοτόπων και ξηροθερμικού περιβάλλοντος.
Αυτό που θέλουμε να κάνουμε, αφού υλοποιηθεί το πρόγραμμα με σωστές βάσεις, είναι να αυξήσουμε τις αποδόσεις των ντόπιων παραγωγών, ώστε να αυξηθεί το εισόδημά τους.
Παράλληλα, στους στόχους του προγράμματος περιλαμβάνεται και μια τρίτη διάσταση, η πώληση πιστοποιημένου γενετικού υλικού. Δηλαδή να μπορεί ο κτηνοτρόφος της Λέσβου να πουλάει βελτιωμένο γενετικό υλικό (σ.σ. πρόβατα) μέσα από τη διαδικασία αυτή.»

Με τον τρόπο που υλοποιείται το πρόγραμμα, μπορεί να δώσει πιστοποιημένα ζώα;

«Εδώ (σ.σ. στο Συνεταιρισμό Πέτρας) το πρόγραμμα βρίσκεται στα πρώτα στάδια υλοποίησής του. Ενάμισι - δύο χρόνια μετά την έναρξή του, αυτό που έχουμε κάνει, είναι ο έλεγχος των αποδόσεων, η καταγραφή των ζώων και της γενεαλογίας. Πρέπει να σας πω ότι αυτό που κάνουμε, έχει ένα μακρύ ορίζοντα για να δούμε τα αποτελέσματα. Θα μπορούσαμε να έχουμε πολύ καλύτερη εικόνα για την πορεία του προγράμματος μετά από πέντε χρόνια, όταν θα έχουμε την πρώτη γενιά των προϊόντων αυτών, δηλαδή των ζώων που θα παραχθούν από βελτιωμένα κριάρια και προβατίνες.
Η βελτίωση είναι μια διαδικασία που αφορά στο μέλλον. Η μεταφορά των γονιδίων είναι αργή από γενιά σε γενιά. Για να έχουμε αποτελέσματα, πρέπει σιγά - σιγά και αθροιστικά η βελτίωση που επιτυγχάνεται, να μεταφέρεται στις επόμενες γενιές.»

Για το πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης

Όταν ένας κτηνοτρόφος εφαρμόζει πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης, στο βάθος μιας δεκαετίας τι αποτελέσματα μπορεί να δει;

«Ανάλογα με το εφαρμοζόμενο πρόγραμμα και την αξιοπιστία εφαρμογής του, η αύξηση στις αποδόσεις του γάλακτος μπορεί να φτάσει από το ενάμισι ως τα τέσσερα κιλά γάλα ανά προβατίνα το χρόνο. Δηλαδή σε βάθος μιας δεκαετίας μπορεί να αυξηθεί η παραγωγή γάλακτος ανά προβατίνα από 15 ως 40 κιλά.»

Πρόκειται για μια πολύ σημαντική αύξηση, δεδομένου ότι σήμερα κατά μέσο όρο τα πρόβατα της Λέσβου παράγουν 150 κιλά γάλα ετησίως. Το πρόγραμμα γενετική βελτίωσης που εφαρμόζετε στους συνεταιρισμούς της Λέσβου, θέτει ως στόχο την αύξηση των παραγόμενων αρνιών (πολυδυμία);

«Η πολυδυμία είναι μια ιδιότητα που δεν αντιδρά εύκολα σε προγράμματα γενετικής βελτίωσης με τη διαδικασία της επιλογής. Επίσης στα εκτατικά συστήματα εκτροφής δε συμφέρει τον κτηνοτρόφο η πολυδυμία. Γι’ αυτό στο πρόγραμμα που εφαρμόζουμε στη Λέσβο, τη βλέπουμε ως μια ιδιότητα που τη διατηρούμε στα σημερινά επίπεδα. Δε θέλουμε να την αυξήσουμε πολύ. Γιατί αν αυξηθεί η παραγωγή από το ένα στα δύο αρνιά ανά προβατίνα, είναι πιθανό ο κτηνοτρόφος να μην έχει τν δυνατότητα να τα ταΐσει, λόγω εκτατικής εκτροφής. Επίσης αν τα αρνιά θηλάζουν τις προβατίνες, τότε θα έχουμε μείωση του εισοδήματος του κτηνοτρόφου, αφού θα μειωθούν οι ποσότητες γάλακτος που πουλάει.
Όμως η πολυδυμία θα αποδειχθεί χρήσιμη στη φάση που θα έχουμε πετύχει σημαντική γενετική βελτίωση των ζώων μας. Διότι τότε οι κτηνοτρόφοι της Λέσβου θα μπορούν να πουλάνε μαζικά νεογέννητα αρνιά σε κτηνοτρόφους άλλων περιοχών της χώρας (εννοώ ότι λόγω πολυδυμίας, θα υπάρχουν περισσότερα διαθέσιμα αρνιά προς πώληση).»

Έχουν μέλλον οι ελληνικές φυλές προβάτων; Δηλαδή, μπορούν να βελτιωθούν οι αποδόσεις τους έτσι ώστε να δίνουν στους κτηνοτρόφους ικανοποιητικό εισόδημα;

«Φυσικά και έχουν μέλλον οι ελληνικές φυλές, θα έλεγα μάλιστα ότι μόνο αυτές έχουν μέλλον στη χώρα μας. Έχουμε ορισμένες βασικές φυλές προβάτων στη χώρα μας, μια από αυτές είναι η φυλή της Λέσβου. Άλλες βασικές φυλές είναι η χιώτικη, η καραγκούνικη και η Φριζάρτα. Όλες αυτές, ανάλογα με το περιβάλλον κάθε περιοχής, είναι μοναδικές. Εμείς μέσα από τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης θέλουμε να παραχθεί βελτιωμένο γενετικό υλικό (σ.σ. προβατίνες, αρνιά και κριάρια), τόσο για τους κτηνοτρόφους που εκτρέφουν ζώα αυτών των φυλών, όσο και για άλλους κτηνοτρόφους έξω από το νησί.»

Πείτε μας ένα παράδειγμα.

«Η φυλή Λέσβου χρησιμοποιείται στα ελληνικά νησιά, όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες, την Τουρκία, τη Λιβύη, την Αίγυπτο. Κι αυτό ήδη έχει γίνει. Έχουν γίνει μεγάλες εξαγωγές προβάτων στη Λιβύη και την Τουρκία. Για παράδειγμα, η ανασύσταση της κτηνοτροφίας στη Λιβύη στηρίχθηκε κυρίως σε πρόβατα φυλής Λέσβου και σε ένα ποσοστό σε σφακιανά πρόβατα. Αυτό έγινε με έναν τρόπο αυθόρμητο και κατά κύριο λόγο είχε ως στόχο να καλυφθούν οι ανάγκες της χώρας σε κρέας. Εμείς επιδιώκουμε να βάλουμε τη διαδικασία αυτή σε μια άλλη βάση, πιο επιστημονική. Ώστε αυτός που αγοράζει ένα ζώο, να είναι σίγουρος ότι θα κάνει αυτό για το οποίο το αγόρασε. Με άλλα λόγια, να πιστοποιείται το ζώο που αγοράζει, είτε είναι προβατίνα, αρνί ή κριάρι.»

«Θα συνεχιστούν»

Στο τέλος τού 2013 θα σταματήσουν τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης ή θα συνεχιστούν στο πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής;
«Θα συνεχιστούν τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης. Έχει γίνει κατανοητό ποια είναι η σημασία τους.»

Θα αλλάξει η μορφή τους;
 

«Ναι. Θα γίνουν αλλαγές στα προγράμματα. Για παράδειγμα, θα γίνει απλοποίηση του ελέγχου των αποδόσεων, ώστε να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα αλλά με μικρότερο κόστος. Ένα δεύτερο στοιχείο που θα μπει στα νέα προγράμματα γενετικής βελτίωσης, είναι οι βιοτεχνολογικές μέθοδοι, όπως είναι η τεχνητή σπερματέγχυση, η ανάλυση του DNA, η γενωμική επιλογή, που χρησιμοποιεί γενετικούς δείκτες για την επιλογή των ζώων.
Η γενωμική επιλογή είναι μια διαδικασία που ήδη σχεδιάζουμε να εφαρμόσουμε στο πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης των προβάτων φυλής Φριζάρτα. Με τη γενωμική επιλογή βάζουμε μια άλλη διάσταση στη γενετική βελτίωση των ζώων, αξιοποιώντας τη μοριακή τεχνολογία και τη βιοτεχνολογία. Μέχρι τώρα, οι μέθοδοι που εφαρμόζουμε, είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια στις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής και ακολούθως σε κάποιες φυλές προβάτων.»

Τι εννοείτε όταν λέτε ότι θα χρησιμοποιούνται οι γενετικοί δείκτες για την επιλογή των ζώων;
 

«Η προσπάθειά μας είναι να βρούμε όσο το δυνατόν περισσότερους γενετικούς δείκτες, οι οποίοι θα μας δείχνουν ποια είναι η μελλοντική παραγωγική δυνατότητα του κάθε ζώου. Αυτό σημαίνει πως όταν γεννιέται το ζώο, θα μπορούμε να ξέρουμε το γονότυπο κι έτσι θα ξέρουμε αν θα είναι παραγωγικό στο μέλλον.
Έτσι, στο μέλλον ο κτηνοτρόφος που θα πουλάει βελτιωμένα ζώα, θα μπορεί να τα συνοδεύει με ένα πιστοποιητικό που θα αναφέρει τις παραγωγικές τους δυνατότητες. Κι αυτό το πιστοποιητικό θα στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.»

Κατά συνέπεια, ο κτηνοτρόφος που θα αγοράζει ένα γενετικά βελτιωμένο πρόβατο με την παραπάνω διαδικασία, θα γνωρίζει την παραγωγική του δυνατότητα. Κι έτσι θα μπορεί να προϋπολογίσει την απόδοση σε γάλα και κρέας.
 

«Η διαδικασία της γενωμικής επιλογής ήδη εφαρμόζεται στις ΗΠΑ στις αγελάδες. Πρόκειται για μια πολύ εξελιγμένη διαδικασία και πιστεύω πως σύντομα αυτή η μέθοδος θα εφαρμοστεί και στα πρόβατα.»
Η γενετική βελτίωση στις αγελάδες πάντα προηγείται της γενετικής βελτίωσης στα πρόβατα. Ωστόσο πρέπει να σας πω ότι δεν είναι εύκολη η εφαρμογή της στα πρόβατα. Για παράδειγμα, η διαδικασία της τεχνητής σπερματέγχυσης είναι προβληματική ως διαδικασία όταν εφαρμόζεται στα πρόβατα.»