Οδοιπορικό: Λέσβος: ποιητική!

Οδοιπορικό στην Λέσβο για το agelioforos.gr Αποστολή – φωτογραφίες: Ντέπυ Χιωτοπούλου

Ακου τώρα τι θυμήθηκα: καλοκαιράκι του 2007 στο νησί, στη Μυτιλήνη, ιστιοπλοϊκά σκάφη, πληρώματα, παρέες, γέλια και καλαμπούρια. Ηταν όλοι εκεί, για τους αγώνες, τη «Ρεγκάτα του Αιγαίου», ένα θεσμό που έχει πλέον καθιερωθεί εδώ και έντεκα χρόνια. Και από τη Μυτιλήνη στο Μόλυβο, και κει, τα άσπρα πανιά των ιστιοπλοϊκών στον αγώνα όρτσα πρίμα, με φόντο το γαλάζιο της θάλασσας και του ουρανού, έκαναν τον Μόλυβο ακόμη πιο όμορφο, σχεδόν μαγικό! Ταξίδι στην ποιητική Λέσβο...

Τριάντα πέντε λεπτά διήρκεσε η πτήση από τη Θεσσαλονίκη στο αεροδρόμιο «Οδυσσέας Ελύτης» της Μυτιλήνης. Τριάντα πέντε λεπτά μας χώριζαν απ' αυτό το πανέμορφο νησί, που, πολύ κακώς, για τους περισσότερους Μυτιλήνη σημαίνει μόνο προσκύνημα στο μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ.

Ποιητικό νησί η Λέσβος, μουσικό, καλλιτεχνικό, αρωματικό, γευστικό! Ως προς την ποίηση, τη μουσική και το καλλιτεχνικό πνεύμα, διαχρονικές πνευματικές προσωπικότητες έχουν καταγωγή από το νησί: η Σαπφώ, η «Δέκατη Μούσα» όπως τη χαρακτηρίζουν και η μεγαλύτερη ποιήτρια της αρχαιότητας, της οποίας τα ποιήματα διακρίνονται για το πάθος τους. Αλλά και ο Αρίωνας, χαρισματικός λυρικός ποιητής και κιθαρωδός, ο Αλκαίος, επίσης λυρικός ποιητής, ο Πιττακός, ένας από τους εφτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, ο Θεόφραστος (το πραγματικό του όνομα ήταν Τύρταμος), πατέρας της Επιστήμης του Περιβάλλοντος και μαθητής του Αριστοτέλη, ο Τέρπανδρος, αρχαίος μουσικός και ποιητής, εμπνευστής της λυρικής ποίησης, ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ. Τι να πούμε και για τον πεζογράφο Στρατή Μυριβήλη με τη «Ζωή εν Τάφω», τη «Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», την «Παναγιά τη Γοργόνα» (είναι το εκκλησάκι στο βράχο του λιμανιού της Σκάλας της Συκαμιάς), τον Αργύρη Εφταλιώτη, γεννημένο στην Εφταλού, ο οποίος μετέφρασε στη δημοτική γλώσσα την Οδύσσεια του Ομήρου. Και πόσοι ακόμα, ο ζωγράφος Γεώργιος Ιακωβίδης, γεννημένος στα Χίδηρα, ο Φώτης Κόντογλου, ο Ασημάκης Πανσέληνος και βεβαίως ο Οδυσσέας Ελύτης (το πραγματικό του όνομα ήταν Οδυσσέας Αλεπουδέλλης) ο πατέρας του οποίου καταγόταν από την Παναγιούδα (λίγο έξω από τη Μυτιλήνη) και η μητέρα του από τον Παπάδο.

Μυτιλήνη η αρχοντική

Πρωτεύουσα του νησιού η Μυτιλήνη, με 35.000 μόνιμους κατοίκους, η οποία πήρε το όνομά της από τη μια κόρη του Μάκαρα, μυθικού βασιλιά της Λέσβου (οι άλλες τέσσερις ήταν η Μήθυμνα, η Αντισσα, η Αρίσβη και η Πύρρα).

Γραφικό το λιμάνι της Μυτιλήνης, με καφέ και ζαχαροπλαστεία, ξενοδοχεία, γραφεία τουρισμού κ.ά., και πίσω από την Κουντουριώτη η Ερμού, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, η οποία σφύζει από ζωή, κυρίως τις πρωινές ώρες. Εκεί είναι τα εμπορικά καταστήματα, μαγαζιά με τρόφιμα και τοπικά προϊόντα, κουρεία, καφενεία και παραδοσιακοί φούρνοι. Αυτός ο δρόμος, η Ερμού, κατά την αρχαιότητα ήταν το κανάλι που χώριζε την πόλη από το νησί όπου σήμερα βρίσκεται το Κάστρο.

Και αν κάτι κλέβει την παράσταση στη Μυτιλήνη, αυτό είναι τα υπέροχα αρχοντικά της, τόσο στη Σουράδα –περιοχή που συνδέει το αεροδρόμιο με το κέντρο της πόλης-, όσο και στο Κιόσκι, κοντά στην Επάνω Σκάλα και στο Κάστρο. Αρχοντικά που μαρτυρούν την αίγλη και την οικονομική άνθηση του νησιού την εποχή του 19ου αιώνα, πολλά απ' τα οποία κατοικούνται, ενώ κάποια έχουν αναπαλαιωθεί και λειτουργούν ως ξενώνες.

Στην προκυμαία της Μυτιλήνης ξεχωρίζει ο εντυπωσιακός ναός του Αγίου Θεράποντα με την επιβλητική αρχιτεκτονική του, ενώ σημαντική είναι και η μητρόπολη του Αγ. Αθανασίου με το περίτεχνο καμπαναριό της, στην οποία φυλάσσεται το λείψανο του Αγ. Θεοδώρου του Βυζαντίου, πολιούχου της πόλης.

Στην Καλλονή

Ξημέρωσε Κυριακή πρωί, μέρα ηλιόλουστη στο νησί, ιδανική για διαδρομές, περιηγήσεις και γνωριμία με τα γραφικά χωριά του. Με αφετηρία μας τη Μυτιλήνη κινούμαστε βορειοκεντρικά του νησιού. Ακολουθούμε το δρόμο για Καλλονή διασχίζοντας το πευκοδάσος Τσαμλίκι. Η Καλλονή βρίσκεται στο κέντρο της Λέσβου (37 χλμ. από τη Μυτιλήνη), αποτελεί το δεύτερο εμπορικό κέντρο του νησιού και οι μόνιμοι κάτοικοί της υπολογίζονται κοντά στις 2.000. Στο κέντρο του οικισμού ξεχωρίζει το Διδακτήριο, κτίσμα του 1926 που στεγάζει το δημοτικό σχολείο.

Στη Σκάλα της (5 χλμ.) υπάρχει αξιόλογη τουριστική υποδομή, με 9 ξενοδοχεία και 15 ενοικιαζόμενα, όμορφη αμμουδερή παραλία, ιδανική για οικογένειες, ενώ ιδιαίτερα σημαντικός είναι και ο προστατευόμενος υδροβιότοπος, στον οποίο συχνάζουν φοινικόπτερα, φλαμίνγκος και άλλα σπάνια πουλιά.

Η Καλλονή φημίζεται για τις σαρδέλες της, τις οποίες αλιεύουν από τον ομώνυμο κόλπο και τις βρίσκει κανείς από τα τέλη Ιουνίου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου. Η ιδιαιτερότητά τους είναι ότι το πρωί τις παστώνουν και ύστερα από 6 ώρες τις τρώνε. Ελληνικό σούσι θα τη χαρακτηρίζαμε τη σαρδέλα Καλλονής, η οποία συνοδεύεται άριστα με -τι άλλο;- ούζο Μυτιλήνης!

Γνωστές και οι Αλυκές Καλλονής και βεβαίως ο κόλπος της Καλλονής, ένας από τους δυο του νησιού (ο άλλος είναι ο κόλπος της Γέρας νοτιοανατολικά της Λέσβου). Γενικότερα, την περιοχή της Καλλονής την προτιμούν Ολλανδοί, Αγγλοι και Γάλλοι που ασχολούνται με το bird watching (παρατήρηση πουλιών) και την επισκέπτονται Απρίλιο και Μάιο.

Στην Πέτρα και το Μόλυβο

Από Καλλονή κατευθυνόμαστε βόρεια, για Πέτρα και Μόλυβο. Καλοκαιρινός προορισμός η Πέτρα, ξεχωρίζει με το βράχο της, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται γαντζωμένο το εκκλησάκι της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας. Για να προσκυνήσουμε θα πρέπει να ανεβούμε τα 114 λαξευμένα σκαλοπάτια.

Ησυχη τέτοια εποχή η Πέτρα, αφού από το Πάσχα και μετά ξεκινάει ουσιαστικά η τουριστική σεζόν και δειλά δειλά ανοίγουν τα περισσότερα ταβερνάκια, τα ενοικιαζόμενα, τα beach bars κ.λπ. Τουριστικός και ο Μόλυβος, ή αλλιώς Μήθυμνα όπως ονομαζόταν παλιά, ονομασία που οφείλεται σε μια από τις κόρες του Μάκαρα. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Μήθυμνα παντρεύτηκε το Λέσβο, ο οποίος έδωσε το όνομά του σ' όλο το νησί.

Διατηρητέος οικισμός από το 1956 και Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1987, ο Μόλυβος, χτισμένος αμφιθεατρικά με πέτρινα σπίτια και κεραμιδένιες στέγες, και το Κάστρο του να δεσπόζει στην κορυφή του λόφου, αναμφισβήτητα εμπνέει καλλιτέχνες και ξυπνάει τη ρομαντική διάθεση που μπορεί να 'χει κανείς!

Από το Κάστρο του, το δεύτερο μεγαλύτερο του νησιού, κατηφορίζουμε τα λιθόστρωτα καλντερίμια, φτάνουμε στην Αγορά του Μολύβου, η οποία απλώνεται σε δυο δρόμους. Τέτοια εποχή, και δω, τα καταστήματα είναι κλειστά, τα δρομάκια έρημα, μοσχοβολάνε όμως από τα σαλκίμια (γλισίνες) αυτά τα μοβ λουλουδάκια που δημιουργούν ίσκιο. Ομορφα αρχοντικά σε προκαλούν να τα θαυμάσεις, του Γιαννάκου, του Κράλλη, όπου στεγάζεται η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, η Δημοτική Πινακοθήκη, με έργα αξιόλογων ζωγράφων, και έξω απ' αυτήν η προτομή του Αργύρη Εφταλιώτη.

Γραφικό και το λιμανάκι του Μολύβου, με τα ψαροκάικα και τα ταβερνάκια του που σε προ(σ)καλούν για ψαράκι και ουζάκι. Τι θέα και αυτή, τι ομορφιά, θα ξανάρθω στο Μόλυβο, έχει ατμόσφαιρα!

Αγιάσος – Πλωμάρι – Παπάδος

Νοτιοανατολικά της Λέσβου βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα χωριά του νησιού, ο παραδοσιακός οικισμός της Αγιάσου (24 χλμ.), σκαρφαλωμένος στις πλαγιές του Ολύμπου, το δεύτερο ψηλότερο βουνό με υψόμετρο 967 μ., μόλις ένα μέτρο χαμηλότερο από τον Λεπέτυμνο, βόρεια της Λέσβου (968 μ.).

Η Αγιάσος έχει πληθυσμό κοντά στους 4.000 κατοίκους, οι οποίοι έχουν τη δική τους ντοπιολαλιά. 

Η δική τους και των Πλωμαριωτών είναι τα πιο χαρακτηριστικά ιδιώματα στο νησί. Η Αγιάσος ξεχωρίζει για τα κεραμικά της, τα πήλινα κανάτια, τα χειροποίητα κεντήματα, ενώ ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η εκκλησία της Παναγίας με τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου. Πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο και συνηθίζεται την παραμονή να ξεκινάει ο κόσμος πεζή από τη Μυτιλήνη για να πάει στην εκκλησία, διαδρομή κοντά στις 5-6 ώρες. Το 'χουν ως τάμα, ενώ τα τελευταία χρόνια συμμετέχουν και πολλοί νέοι.

Ενδιαφέρον στην Αγιάσο παρουσιάζει και το Αναγνωστήριο, στο οποίο στεγάζεται και η βιβλιοθήκη, όπου εκτός του δανεισμού των βιβλίων τα παιδιά μαθαίνουν σαντούρι και μπουζούκι.

Αποχαιρετήσαμε την Αγιάσο και πήραμε το δρόμο για το γραφικό Πλωμάρι (41 χλμ. από Μυτιλήνη), το οποίο φημίζεται για το ούζο του. Λένε, μάλιστα, ότι το ούζο Πλωμαρίου είναι πιο δυνατό από αυτό της Μυτιλήνης. Στο Πλωμάρι επισκεφτήκαμε το Μουσείο Ούζου της ποτοποιίας Βαρβαγιάννη (αναλυτικό ρεπορτάζ είχαμε στα «Ταξίδια» του «ΑτΚ» στις 7/4/13) και στη συνέχεια περπατώντας τα δρομάκια του χωριού φτάσαμε στο Μουσείο Σαπωνοποιίας, όπου και ξεναγηθήκαμε. Ο χείμαρος Σεδούντας διασχίζει το Πλωμάρι, ο οποίος κατεβαίνει από την περιοχή της Καρίνης. Εχει εντυπωσιακά αρχοντικά, πολλά όμως, δυστυχώς, είναι εγκαταλειμμένα. Βλέπετε, πολλοί από τους ιδιοκτήτες έχουν, εδώ και χρόνια, μεταναστεύσει, οπότε και τα αρχοντικά πήραν το δρόμο της εγκατάληψης.

Επιστρέφοντας για Μυτιλήνη, κάναμε μια στάση στον Παπάδο και εκεί θα επισκεφτούμε το Ελαιοτριβείο – Μουσείο, το οποίο από το 1999 έχει περάσει στην ιδιοκτησία της εταιρίας «Αρχιπέλαγος». Είναι χτισμένο το 1887 από τον Νικόλαο Βρανά – παππού του Οδυσσέα Ελύτη- και αποτελούσε ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου. Εχει αναστηλωθεί πλήρως και παράλληλα επισκευάστηκε και ξαναλειτούργησε ο ιστορικός μηχανολογικός εξοπλισμός του, δίνοντάς μας μια πιστή εικόνα της παραδοσιακής διαδικασίας παραγωγής του λαδιού. Επίσης, εκτίθενται σπάνιο αρχειακό υλικό, έκθεση ζωγραφικών πινάκων, παλαιά αντικείμενα από τη λειτουργία του ελαιοτριβείου κ.ά. (τηλ. 22510/ 82.007).

Αποχαιρετήσαμε ένα ακόμη πολύ ενδιαφέρον μουσείο, που αξίζει κανείς να επισκεφτεί στη Λέσβο, και διασχίζοντας τον κόλπο της Γέρας επιστρέψαμε στη Μυτιλήνη.

Στο Σίγρι

Ομορφο ψαροχώρι στο δυτικό άκρο της Λέσβου, το Σίγρι, με το φυσικό του λιμάνι, το οποίο προστατεύεται από το νησάκι Νησιώπη, προσελκύει πλήθος κόσμου εξαιτίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους (τηλ. 22530/ 54.434) και του Πάρκου Απολιθωμένου Δάσους (αναλυτικό ρεπορτάζ είχαμε στα «Ταξίδια» του «ΑτΚ» στις 7/4/13).

Είναι ο νούμερο ένα προορισμός στο νησί και πραγματικά αξίζει να διανύσει κανείς τα 92 χλμ. από τη Μυτιλήνη για να φτάσει έως εκεί. Ο δρόμος από την Καλλονή και μετά είναι γεμάτος στροφές, σύμφωνα όμως με πληροφορίες, ένας νέος παρακαμπτήριος δρόμος έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, οπότε προβλέπεται σε μερικά χρόνια η διαδρομή να γίνει πιο εύκολη για τους επισκέπτες. Ενα άλλο μειονέκτημα της περιοχής είναι ότι δεν προσεγγίζει πια στο λιμάνι Σιγρίου πλοίο, όπως γινόταν πριν από λίγα χρόνια, από Θεσσαλονίκη και Καβάλα, μειώνοντας έτσι την ώρα που διαρκεί το ακτοπλοϊκό ταξίδι.

Για προσκύνημα

Σε απόσταση 14 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ, ένας από τους σημαντικότερους τόπους προσκυνήματος, ενισχύοντας το θρησκευτικό τουρισμό στο νησί.

Το μοναστήρι ανακατασκευάστηκε εις μνήμην των Αγίων Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, και αναπτύχθηκε σε μεγάλη μοναστική κοινότητα. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, το καθολικό της ιεράς μονής, δυο πτέρυγες κελιά για τις περίπου 40 μοναχές, ξενώνες για τη φιλοξενία επισκεπτών, εκθετήριο βιβλίων. Λαδάκια και αγίασμα θα πάρουμε μαζί μας, θα προσκυνήσουμε τις εικόνες και θα συνεχίσουμε για τον παραδοσιακό οικισμό Μανταμάδο και για ένα ακόμη προσκύνημα, αυτό του Ταξιάρχη.

Ο Μανταμάδος, εκτός από το προσκύνημα του Ταξιάρχη (το πανηγύρι γίνεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα τη δεύτερη Κυριακή του Πάσχα με το έθιμο της σφαγής του ταύρου), είναι γνωστός και για την κεραμική του παράδοση, καθώς και για τα γαλακτοκομικά του προϊόντα. Στο χωριό, επίσης, λειτουργεί ένα αναπαλαιωμένο ελαιοτριβείο, που χρησιμοποιείται ως πολιτιστικό κέντρο.

* Ευχαριστούμε το Επιμελητήριο Λέσβου και τον πρόεδρό του, Θρασύβουλο Καλογρίδη, τον ταξιδιωτικό οργανισμό «Zorpidis Travel» και όλους όσοι συνέβαλαν για τη διοργάνωση της αποστολής μας.

Tips

- Σε κοντινή απόσταση από την Καλλονή, στο δρόμο για Αντισσα, θα συναντήσετε την εξαιρετική μονή Λειμώνος, στην οποία λειτούργησε ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία του νησιού. Είναι από το 1526, αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, ενώ εκεί υπογράφηκε στις 8/12/1912 η συνθήκη παράδοσης του νησιού από τους Τούρκους. Διαθέτει την πρώτη συλλογή σε φιρμάνια (τουρκικές διαταγές) και την τρίτη σε χειρόγραφα, μετά το Αγ. Ορος και την Πάτμο. Σήμερα ζει ένας μοναχός.

- Κοντά στην Αγιάσο βρίσκεται η τοποθεσία Καρίνη, γεμάτη πλατάνια και τρεχούμενα νερά. Εκεί, στην κουφάλα ενός δέντρου, λέγεται ότι έζησε για κάποιο χρονικό διάστημα ο Θεόφιλος και ζωγράφιζε.

- Σε κοντινή απόσταση από το Πλωμάρι, θα κολυμπήσετε στην πολύ όμορφη παραλία του Αγ. Ισίδωρου, αλλά και στη Μελίντα και στο Αμμουδέλι. Στην περιοχή λειτουργούν καταλύματα (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα, στούντιο) για όλα τα βαλάντια. Στο Πλωμάρι, πρόσφατα, έχει συσταθεί τουριστικός φορέας ανάπτυξης, καθώς και Αγροτουριστικός Μεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυναικών (τηλ. 22520/ 31.033).

- Στο πολύ όμορφο χωριό της Αγ. Παρασκευής (40 χλμ. από Μυτιλήνη) στο κέντρο του νησιού αξίζει να επισκεφτείτε ένα ακόμη μουσείο, της Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, το οποίο παρουσιάζει τη βιομηχανική φάση της ελαιουργίας. Το μουσείο ανήκει στο Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (τηλ. 22530/ 32.300).

- Κατά την περιήγησή σας στη Λέσβο θα συναντήσετε πολλά γραφικά καφενεία, που το καθένα απ' αυτά έχει να διηγηθεί και μια ιστορία! Καθίστε σε κάποιο, παραγγείλτε ένα ουζάκι (στο ούζο δε βάζουν πάγο αλλά παγωμένο νερό) με μεζέ, πιάστε κουβέντα και με τους ντόπιους.

Info

- Στο δυτικό τμήμα της Λέσβου συναντούμε την Ερεσό (76 χλμ. από Μυτιλήνη), πατρίδα της μεγαλύτερης λυρικής ποιήτριας της αρχαιότητας Σαπφούς, αλλά και του πατέρα της βοτανολογίας Θεόφραστου. Ξεχωρίζει η Σκάλα Ερεσού (4 χλμ.), η οποία φημίζεται για τη μεγάλη παραλία της, 2 χλμ., ενώ εκεί κάθε καλοκαίρι συγκεντρώνονται ομοφυλόφιλες γυναίκες απ' όλον τον κόσμο και πραγματοποιείται το διεθνές φεστιβάλ τους.

- Στο δρόμο για την Ερεσό αξίζει να κάνετε στάση στα Χίδηρα με το ψηφιακό μουσείο τέχνης «Γιώργος Ιακωβίδης» (τηλ. 22530/ 51.128), ενώ εκεί υπάρχει και οινοποιείο που παράγει το φημισμένο Μεθυμναίο οίνο. Στάση απαραίτητα και στην πλατεία της Αντισσας!

- Νότια του νησιού, συναντούμε τα Βατερά (52 χλμ. από Μυτιλήνη), με τη φημισμένη παραλία τους, μήκους 12 χλμ., ιδανικό τόπο για ξεκούραση και πραγματικές διακοπές. Τα Βατερά διαθέτουν ικανοποιητική τουριστική υποδομή με ξενοδοχειακές μονάδες και ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβερνάκια, καφέ, μάρκετ, beach bars κ.ά. Ιδανικός προορισμός για οικογένειες αλλά και φυσιολάτρες, ποδηλάτες κ.ά. Κοντά στα Βατερά βρίσκεται ο Πολιχνίτος με τις ιαματικές της πηγές, η Σκάλα Πολιχνίτου, η Παναγία Κρυφτή, λαξευμένη σε βράχο όπου η πρόσβαση γίνεται μονάχα με καραβάκι (εκεί υπάρχει πηγή με ζεστό νερό που βγαίνει στη θάλασσα) κ.ά.

- Στο νησί υπάρχουν και ιαματικές πηγές, στη Θερμή, στην Εφταλού, στον Πολιχνίτο, στο Λισβόρι και στη Γέρα. Το σίγουρο είναι ότι χρειάζονται επειγόντως ένα λίφτινγκ!

- Για την πρόσβαση στο νησί υπάρχει απευθείας σύνδεση από Θεσσαλονίκη με την Aegean Airlines, τρεις φορές την εβδομάδα (Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο), καθώς και ακτοπλοϊκή, κάθε Δευτέρα, με αναχώρηση στις 15.00 και άφιξη στη Μυτιλήνη στις 06.40 π.μ.